https://pytanienasniadanie.tvp.pl/34955027/anginka-zapomniana-roslina-doniczkowa
Zapraszam do odsłuchania vel obejrzenia dzisiejszego odcinka Pytania na Śniadanie z udziałem Ziół od kuchni. Mówiliśmy o dobroczynnych właściwościach olejku geraniowego i rośliny, z której jest pozyskiwany.
Wiele razy zastanawiamy się jak to jest, że to, co najcenniejsze zawarte jest w małej tabletce lub kapsułce lub buteleczce w sytuacji, gdy surowiec zielarski stanowi kora, ziele lub owoc. Dziś postanowiłam uchylić rąbka tej farmaceutycznej tajemnicy…
Poprzednie wpisy traktowały o zbiorze, suszeniu, rozdrobnieniu surowca zielarskiego.
Niektóre postaci leku roślinnego powstają na tym etapie, na przykład napary. Zaparzamy pod przykryciem dany surowiec (np.olejkowy – mięta, rumianek, szałwia), zalewając go odpowiednią ilością ciepłej wody i trzymamy pod przykryciem, potem odcedzamy i pijemy. Podobnie w przypadku odwaru gotowy surowiec zalewamy wodą i gotujemy, odcedzamy i pijemy lub robimy okłady (np. z kory dębu). Inaczej ma się rzecz w przypadku ekstraktów wykorzystywanych w lecznictwie. Te wymagają odpowiedniego procesu przygotowania, niekiedy żmudnego i trwającego dłuższy czas.
Ekstrakty – Extracta – są to preparaty powstałe poprzez wytrawianie surowca zielarskiego za pomocą odpowiednio dobranego rozpuszczalnika przez określony czas, następnie jego zagęszczenie.
Wyróżnia się:
Extracta sicca – wyciągi suche (zawierają nie więcej niż 5% wody). Sporządza się je poprzez odparowanie rozpuszczalnika z wykonanego wcześniej wyciągu z surowca (np. wodnego, etanolowego, etanolowo-wodnego). Wyciągi te zagęszcza się, następnie dodaje się substancje nośnikowe i suszy. Z nich otrzymuje się stałe postaci leku, zawierające ściśle określoną zawartość ekstraktu lub substancji działającej.
Extracta fluida – wyciągi płynne. Sporządza się je poprzez wytrawianie surowca za pomocą rozpuszczalnika 1:1 najczęściej z użyciem etanolu. Metoda, za pomocą której wykonuje się extracta fluida to perkolacja. Mogą też powstawać w wyniku rozpuszczenia wyciągu suchego w odpowiedniej ilości rozpuszczalnika. W przypadku substancji silnie działających istotne jest, by zawierały określoną ilość substancji czynnej (substancji odpowiedzialnej za działanie farmakologiczne).
Extracta spissa – wyciągi gęste. Zawierają zwykle do 30% wody i posiadają gęstą konsystencję. W tym procesie rozpuszczalnik jest częściowo odparowywany. Tworzy się z nich granulaty i tabletki jako półprodukty oraz wykorzystuje się je jako substancje wiążące.
Na koniec o sączeniu.
Sączenie:
Jest to chyba najmniej doceniany etap procesu obróbki surowca zielarskiego, a niestety niezbędny i w zależności od rozpuszczalnika mniej lub bardziej pracochłonny.
Sączenie ekstraktów ziołowych odbywa się zazwyczaj poprzez sączki papierowe o odpowiedniej grubości (fałdowane lub ułożone ściśle), nałożone na lejki, zgodnie z siłą grawitacji. Gwarantuje to klarowność roztworów i usunięcie substancji niepożądanych w ekstrakcie. Sączymy do ostatniej kropelki:)
Bardzo ważne jest wiedzieć, jak wiele etapów potrzeba, aby z rośliny zielarskiej otrzymać odpowiedni preparat leczniczy oraz ile badań należy wykonać, aby sprawdzić, czy produkt nadaje się do użycia przez pacjentów.
Mam nadzieję, że ten wpis pozwolił Wam szerzej spojrzeć na produkty zawierające zioła w swoim składzie oraz spojrzeć innym okiem na ich powstawanie.
Na zdjęciu proces sączenia ekstraktu ziołowego.
Piśmiennictwo:
Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014
Żeń-szeń właściwy – surowiec zielarski stanowi korzeń żeń-szenia. Zbiera się go jesienią z roślin 4-6 letnich. Jest on bogaty w substancje z grupy saponin triterpenowych – panaksozydy (ginsenozydy). kwasy fenolowe i panaksany, polisacharydy, poliacetyleny, olejek eteryczny. Stwierdzono w surowcu także obecność innych związków, między innymi: alkoholi seskwiterpenowych, steroli, witamin i związków mineralnych. Żeń-szeń stosowany jest głównie jako surowiec adaptogenny, poprawiający ogólną wydolność psychiczną i fizyczną organizmu oraz przeciwstresowy. Dodatkowo powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi, działa ochronnie na wątrobę. Hamuje agregację płytek i ma działanie immunostymulujące (podnosi odporność). Surowiec wpływa na ciśnienie krwi (może je podnosić w dużych dawkach w przeciwieństwie do żeń-szenia amerykańskiego, który je obniża dzięki obecności ginsenozydów Rb1). Uznawany za afrodyzjak od 300 roku p.n.e.
Zastosowanie w lecznictwie: Żeń-szeń posiada cenne właściwości farmakologiczne, w tym:
Żeń-szeń występuje głównie w preparatach samodzielnie lub z dodatkiem witamin i minerałów.
Przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia:
Działania niepożądane:
Zastosowanie w kuchni:
Aktualnie żeń-szeń wchodzi w skład produktów energetycznych. Kandyzowane korzenie żeń-szenia stanowiły produkt do niedawna dostępny na rynku.
Zastosowanie w kosmetyce: Ekstrakt z żeń-szenia wchodzi w skład kosmetyków przeciwstarzeniowych, z uwagi na obecność antyoksydantów. Stanowi komponent kremów, serum, preparatów pod oczy, na cellulit (poprawia krążenie), szamponów, odżywek i ampułek na wypadanie włosów. Dostarcza skórze witamin z grupy B, A, C i wielu cennych związków mineralnych. Preparaty kosmetyczne wyraźnie poprawiają kondycję skóry i warunkują jej sprężystość.
Tradycyjna medycyna chińska zalecała stosować żeń-szeń wyłącznie w chłodnym okresie roku… kiedy spada nasza odporność i odczuwamy znużenie z powodu zmieniającej się aury i zmian w naszym organizmie. Chińska mądrość zastosowania żeń-szenia została dziś poparta licznymi badaniami i wskazuje jasno na kierunek zastosowania tego cennego korzenia życia… nie tylko u panów;)
Źródła:
Wawer I., Suplementy diety dla Ciebie, Warszawa, 2009
http://www.czytelniamedyczna.pl/2609,rodzaj-panax-systematyka-sklad-chemiczny-dzialanie-i-zastosowanie-oraz-analiza.html
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_opinion_on_Community_herbal_monograph/2013/04/WC500142082.pdf
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_assessment_report/2013/04/WC500142080.pdf
W poszukiwaniu inspiracji Zioła od kuchni wybrały się z wizytą do Muzeum Farmacji w Warszawie.
Znalazły tam ciekawą ekspozycję, w tym wystawę o tematyce Medycyna chińska… i żeń-szeń;)
Fotorelacja z wizyty w ogrodzie botanicznym na facebookowej stronie Zioła od kuchni i nie tylko…
Proces suszenia ziół za nami (poprzedni wpis;)). Następny etap to rozdrobnienie surowca. Surowiec zielarski można rozdrabniać w specjalnych młynkach ręcznych, elektrycznych lub moździerzu w warunkach domowych.
Tak przygotowany surowiec zielarski dobrze jest przesiać przez sito o ściśle określonej wielkości oczek (wg Farmakopei Polskiej).
Każdy surowiec zielarski posiada ściśle określony stopień rozdrobnienia, na przykład dla mięty pieprzowej:
Proces suszenia roślin zielarskich powinien odbywać się tuż po ich zbiorze. Ma on służyć odpowiedniej konserwacji rośliny oraz wydłużyć czas przydatności. Podczas procesu suszenia następuje utrata wody i unieczynnienie enzymów. Do celów leczniczych możemy bowiem wykorzystywać surowiec świeży bądź suszony. Najczęstszym sposobem suszenia roślin jest ich suszenie naturalne w następujących warunkach: w cieniu i w przewiewie. Odmienne gatunki roślin staramy się suszyć osobno. Niektóre z roślin wymagają dodatkowego dosuszenia, na przykład w suszarce w ściśle określonej temperaturze, na przykład w suszarniach ogrzewanych. Dla surowców leczniczych szczegółowe warunki suszenia podaje Farmakopea.
Przykłady sposobów suszenia:
Co do zasady, poszczególne surowce zielarskie można rozłożyć na papierze lub płótnie możliwie pojedynczo (liście), nie warstwowo lub wieszając w małych pęczkach do dołu (kwiatostany, kwiaty, ziele). Podczas suszenia należy sprawdzić, czy surowiec nie odbarwił się znacząco lub nie zmienił zapachu. Powinien przypominać surowiec świeży za równo pod względem wyglądu, jak i zapachu.
Temperatury suszenia:
Źródła:
http://www.cdr.gov.pl/images/wydawnictwa/2016/2016-UPRAWIAMY-ROSLINY-ZIELARSKIE.pdf
http://www.panacea.pl/articles.php?id=231
Składniki maseczki:
2 łyżki jogurtu naturalnego
1 łyżka piwa
1 łyżeczka oleju arganowego
kilka kropel olejku cytrynowego
1/2 łyżeczki oleju migdałowego (nie mylić z zapachem).
Wykonanie:
Do miseczki wlać jogurt naturalny, następnie 1 łyżkę piwa i olej migdałowy. Dodać olej arganowy i olejek cytrynowy.
Składniki wymieszać. Jeśli chcemy uzyskać silniejszy efekt oczyszczający, możemy dodać także pianę z 1 białka jaja kurzego.
Maseczkę nałożyć na wilgotną twarz na 10 minut, po czym spłukać i delikatnie osuszyć ją ręcznikiem.
Działanie maseczki:
Maseczka posiada działanie oczyszczające, szczególnie dla cery mieszanej i z problemami. Olejek cytrynowy posiada właściwości rozjaśniające na przebarwienia, także po długotrwałej ekspozycji na słońce. Olej migdałowy działa odżywczo na skórę (osoby uczulone powinny pominąć ten składnik).
Olej arganowy to od wieków znany kosmetyk o właściwościach regeneracyjnych, przeciwzmarszczkowych i przeciwzapalnych.