Moi Drodzy Czytelnicy bloga „Zioła od kuchni i nie tylko” – chciałam Wam złożyć najserdeczniejsze życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia:
– Radości z przebywania z Waszymi Najbliższymi
– Pokoju, który pozwoli Wam znaleźć wyciszenie trosk
– Nadziei, z którą będziecie mogli patrzeć w przyszłość
oraz Miłości, która wypełni po brzegi Wasze serca.
Photo credit: whologwhy via Foter.com / CC BY
Trawa cytrynowa = palczatka cytrynowa. Surowiec zielarski stanowi ziele, z którego pozyskuje się olejek eteryczny – olejek lemongrasowy – (w nim składniki to m.in. cytral, geraniol, mircen czy nerol). Trawa cytrynowa zawiera znaczną ilość żelaza, folianów, potasu oraz manganu oraz polifenoli. Posiada aktywność przeciwgrzybiczą i wspomaga właściwe funkcjonowanie przewodu pokarmowego (łagodzi wzdęcia, skurcze jelit, zaparcia, stany zapalne i inne). Odstrasza także owady (komary, kleszcze).
Zastosowanie w lecznictwie: Trawa cytrynowa to przede wszystkim przyprawa, która wspomaga funkcje trawienne – łagodzi wzdęcia, biegunki, zgagę, wymioty i inne dolegliwości. Wykorzystuje się ją poprzez dodanie jej do potrawy.
Wykazano, że posiada właściwości moczopędne, antyoksydacyjne i pobudzające. Prowadzone są badania nad związkiem zawartym w olejku – cytralem i potencjalnym jego wykorzystaniem jego aktywności przeciwnowotworowej.
Można wykonywać z niego inhalacje pomocne w trakcie przeziębienia z towarzyszącym kaszlem. Skuteczne są inhalacje podczas zapalenia zatok.
Na Bliskim Wschodzie trawa cytrynowa jest uznawana za roślinę o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i odkażających (bakterie, grzyby, drożdżaki, pleśniaki), przeciwgorączkowych, na kaszel, żylaki i odstraszającą owady.
Olejek z trawy cytrynowej poprawia nastrój, energetyzuje oraz odświeża (można dodawać go do kominka aromaterapeutycznego lub wmasować lekko rozcieńczony olejem bazowym w skronie i w nadgarstki).
Należy jednak pamiętać, że może wywoływać alergię skórną. Powinno się stosować go w formie rozcieńczonej (oleje roślinne np. oliwa z oliwek, olej słonecznikowy czy olej kokosowy). Dobrze komponuje się z innymi olejkami, np. z olejkiem z drzewa herbacianego, olejkiem eukaliptusowym czy lawendowym.
Zastosowanie w kuchni: Trawa cytrynowa wchodzi w skład herbatek do picia, głównie jako składnik nadający cytrusowy smak, np. do yerba mate. W południowo-wschodniej Azji wykorzystuje się ją jako dodatek do zup i napojów. W polskiej kuchni dodaje się ją do potraw ze względu na pikantny i kwaśmy smak. W daniach komponuje się doskonale z mięsem, drobiem, warzywnym curry oraz owocami morza. Jako przyprawy używa się jej liści (świeżych oraz suszonych) i bulw.
Zupa Pho z trawy cytrynowej:
Składniki:
– 1 łyżka oleju kokosowego
– sok z jednej limonki
– pół łyżeczki posiekanej kolendry
– odrobina czerwonego pieprzu
– 1 łyżeczka świeżo startego imbiru
– 700 ml bulionu warzywnego
– 1 trawa cytrynowa
– 2 cukinie do zrobienia makaronu
– ewentualnie 1 papryczka chilli
Na patelni rozgrzać olej. Podsmażyć na nim cukinię pokrojoną w makaron i posiekaną trawę cytrynową. Dodać przyprawy, sok z limonki, ewentualnie chilli. Chwilę smażyć a następnie zalać wszystko bulionem. Dodać siekanej kolendry i jeść gorące:).
Wołowina z trawą cytrynową i orzechami makadamia:
Składniki:
– 500g cienko pokrojonej ligawy wołowej
– dwie palczatki cytrynowe
– dwa ząbki czosnku
– 1 czerwona cebula posiekana w paski
– czterocentymetrowy kawałek świeżego imbiru
– łyżeczka przyprawy chińskiej 5 smaków (mieszanka utartych ze sobą w moździerzu anyżu gwiaździstego, goździków, cynamonu, nasion kopru włoskiego lub kozieradki oraz pieprzu syczuańskiego)
– 4 łyżki oleju z orzechów makadamia
– 1 łyżeczka oleju sezamowogo
– 1 łyżka sosu ostrygowego
– 1 średni brokuł rozdzielony na różyczki
– filiżanka orzechów makadamia
– garść siekanej świeżej bazylii.
Na mocno rozgrzanym oleju zasmażyć wołowinę wymieszaną z posiekaną trawą cytrynową, cebulą, czosnkiem, imbirem i przyprawami. Dodać olej sezamowy, sos ostrygowy i różyczki brokuła. Smażyć przez dwie minuty. Zdjąć z ognia dodać posiekane orzechy makadamia i bazylię. Całość wymieszać i podawać z ryżem jaśminowym. (przepis zapożyczony z yummly.com)
Zastosowanie w kosmetyce: Trawa cytrynowa posiada szerokie zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym, głównie za sprawą olejku eterycznego. Wchodzi w skład preparatów do pielęgnacji skóry trądzikowej oraz z problemami. Wspomaga leczenie grzybic i łupieżu.
Masaż przeciwbólowy: 2 łyżki stołowe oleju z awokado lub oliwy z oliwek wymieszać z 4 kroplami olejku eterycznego. Masować bolące miejsce. Uprzednio wykonać test skórny.
Masaż rozgrzewający: 2 łyżki oleju z czarnuszki wymieszać z 2 kroplami olejku z trawy cytrynowej oraz 2 kroplami olejku lawendowego. Masować energicznie bolące miejsce.
Olejek na grzybicę paznokci: do 1 łyżeczki oleju rycynowego dodać 4 krople olejku eterycznego. Wmasować w paznokcie.
Domowy preparat na potliwość stóp: wymieszać 20g oleju kokosowego z 5 kroplami olejku eterycznego. Wmasować w stopy. Zmniejszy on potliwość stóp oraz zneutralizuje nieprzyjemny zapach.
Trawa.. cytrynowa… nie taka zwykła trawa… Do dziś pamiętam jej piękny energetyzujący zapach, który mimo suszenia, roznosił się po całej Katedrze Farmakognozji podczas jej rozdrabniania…
Źródła:
Pattnaik S, et al. “Antibacterial and antifungal activity of ten essential oils in vitro.” Microbios. 1996;86(349):237-46
J Newerli-Guz, M Śmiechowska… – … Akademii Morskiej w …, 2009 – zeszyty.am.gdynia.pl
Lorenzetti BB, et al. “Myrcene mimics the peripheral analgesic activity of lemongrass tea.” J Ethnopharmacol. 1991;34(1):43-8
D KMIECIK, J KOBUS-CISOWSKA… – … ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIU …, 2016 – pttzm.org
Photo credit: sclereid0309 via Foter.com / CC BY-NC-ND
Cynamonowiec kamforowy, kamforowiec – surowcem zielarskim jest jego kora i korzenie. Głównym składnikiem tej rośliny olejek eteryczny, w którym występuje: kamfora, linalol, 1,8-cyneol, borneol, terpineol i wiele innych substancji. Kamfora posiada charakterystyczny zapach i łatwo wyparowuje. Stanowi składnik maści, spirytusów oraz olejku. Stosuje się ją w bólach różnego pochodzenia: nerwobólach, bólach reumatycznych i mięśniowych. Wywołuje miejscowe przekrwienie, przez co rozgrzewa i znieczula. Znajduje zastosowanie także produktach homeopatycznych i weterynarii (środek przeciwbólowy, rubefaciens – rozgrzewający miejscowo i antyseptyczny).
Zastosowanie w lecznictwie: Kamfora ze względu na swoje działanie rozgrzewające i znieczulające stosowana jest zewnętrznie w postaci gotowych lub robionych preparatów miejscowych. Wskazana jest w gośćcu stawowym, mięśniowym, odmrożeniach I stopnia oraz pomocniczo przy przeziębieniu (maść). Jako środek odkażający na nieuszkodzoną skórę może posłużyć spirytus kamforowy. Stężenia kamfory w gotowych preparatach to 3 do 20% wg EMA.
Bardzo popularne jest użycie zewnętrzne olejku kamforowego na ból ucha. Ma ono wielu zwolenników jak i przeciwników. Ważne jednak, by zachować ostrożność i nie wlewać olejku do środka ucha.
Środki ostrożności:
♦ nie należy wcierać zbyt długo preparatów z kamforą, gdyż może spowodować to zapalenie skóry,
♦ unikać u osób uczulonych na kamforę,
♦ u dzieci do 6 roku życia,
♦ nie nanosić na uszkodzoną skórę,
♦ nie stosować na błony śluzowe i okolice oczu (nie trzeć oczu po użyciu).
Nie zaleca się stosować u kobiet w ciąży i kobiet (szczególnie kamfora na spirytusie). Może wysuszać i powodować podrażnienia skóry wskutek nadmiernego jej rozgrzania.
W dużych dawkach działa toksycznie na wątrobę, powoduje objawy ze strony układu nerwowego: drgawki dezorientację i inne przy dawkach doustnych powyżej 2g. Dawka śmiertelna to około 4g. W związku z ograniczeniami w stosowaniu tej substancji preparaty dostępne bez recepty służą głównie do użytku zewnętrznego.
W lecznictwie tradycyjnym wykonywano inhalacje z kamfory, wykorzystywano je przy kaszlu jako środek ułatwiający odkrztuszanie, pomocniczo przy przeziębieniu. Rany tłuczone opatrywano wódką z kamforą. Opuchnięte miejsca smarowano spirytusem z kamforą, czasem z dodatkiem moczonych w nim ziaren jałowca. Pod nazwą „opodeldok” kryła się mieszanka apteczna, w skład której wchodziło: mydło, kamfora, amoniak, spirytus, olejek tymiankowy i rozmarynowy. (smarowano nią „sparaliżowane” miejsca). Na reumatyzm i ból zęba (do wcierania) bardzo popularne były roztwory spirytusowe z kamforą i dodatkiem ziół. Najbardziej zaskakującą jednak formą recepturową były korzenie konwalii moczone w spirytusie wraz z dodatkiem kamfory, mydła i papryki, które przykładano do bolących dziąseł.
Zastosowanie w kuchni: Kuchnia azjatycka wykorzystuje kamforowiec jako składnik słodyczy. W Indiach dodaje się go do deserów. W Chinach w kuchni używane są jego liście do aromatyzowania mięsa.
Zastosowanie w kosmetyce: Zdarza się, że olejek kamforowy wykorzystuje się w masażach sportowych, relaksacyjnych. Niewielką jego ilość dodaje się do mieszaniny olejków i oleju bazowego lub do balsamu. Jest też skuteczny w trakcie masażu pleców, klatki piersiowej przy przeziębieniu i grypie.
Ze względu na badania dotyczące właściwości antybakteryjnych olejku kamforowego, szczególnie wobec bakterii beztlenowych, można dodać 1 kroplę do oleju bazowego i nałożyć na twarz z problemami trądzikowymi, po czym przetrzeć suchym wacikiem. Należy jednak pamiętać, że kamfora rozgrzewa miejscowo.
Wiele blogów kosmetycznych poleca domowe kosmetyki z dodatkiem olejku eterycznego na włosy – najczęściej jako maski z sokiem cytryny lub olejami roślinnymi. Zasadne wydaje się być zastosowanie substancji wywołującej miejscowe przekrwienie w kuracji na wypadanie włosów. Jest bowiem wiele receptur aptecznych, które sugerują użycie substancji o podobnym działaniu, np.: nalewki z pieprzowca – w toniku na porost włosów (http://www.aptekarzpolski.pl/2010/01/11-2009-receptariusz-tonik-na-porost-wlosow/).
Przykładowe receptury z kamforą:
1. Lotio cosmetica Kummerfeldi (Podręczny receptariusz)
2. Balsamum ctr. Pertussim (Podręczny Receptariusz, mgr farm. Wacław Barwiński 1983r.)
Prawie każdy wie, jaki zapach ma kamfora… Jedni go lubią, inni nie znoszą… Mimo, że czarne chmury zawisły nad nią od jakiegoś czasu, ma wciąż wielu sympatyków i nie wychodzi z użycia…
Piśmiennictwo:
International Programme on Chemical Safety. Poisons Information Monograph: Camphor.
Postępy Fitoterapii 3/2009, s. 147-151
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Maximum_Residue_Limits_-_Report/2009/11/WC500011241.pdf
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2009/12/WC500017723.pdf
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 3, 344–350
Składniki peelingu:
1. 4 łyżki stołowe świeżo zielonej kawy
2. 5 łyżek oleju z czarnuszki
3. 5 kropli olejku bergamotowego
4. 5 kropli olejku kardamonowego lub zmielony kardamon (najlepiej 1 płaska łyżeczka od herbaty).
Wykonanie:
Składniki wymieszać ze sobą w miseczce na jednolitą papkę (w przypadku większej powierzchni skóry podwoić składniki niezbędne do użycia). Peeling wmasować w zwilżoną skórę w miejscach, gdzie widoczne są oznaki cellulitu. Odczekać 5 minut, po czym delikatnie spłukać wodą. Peeling powtórzyć w następnym tygodniu.
Działanie peelingu:
Odpowiednio dobrane składniki peelingu poprawiają miejscowo ukrwienie, ujędrniają i drenują (peeling kawowy, kardamon) oraz uelastyczniają zwiotczałą skórę (olej z czarnuszki). Są przy tym przyjemnie pachnące, toteż dostarczają dodatkowo doznań zapachowych i dają odczucie relaksu (głównie olejek bergamotowy poprawia nastrój).
Sobotnie spa czas zacząć… 🙂
Maść szałwiowa:
Rp.
Salviae folium 5g
Ethanolum 1g
Vaselinum album 20g
M.f. ung.
Wykonanie:
Rozdrobnione liście szałwii zwilżyć odrobiną spirytusu. Pozostawić na 1 godzinę. Stopić wazelinę w miseczce i dodać ją do szałwii, następnie wymieszać. Lekko ogrzać, aż nie będzie czuć spirytusu. Wycisnąć przez podwójną gazę do pudełeczka (najlepiej wycisnąć podwójnie – będzie bardziej jednorodna niż moja;)).
Maść posiada właściwości odkażające, przyspiesza gojenie zmian zapalnych – trądziku, wyprysków oraz opryszczki.
Zioła od kuchni odwiedziły wystawę storczyków- fotorelacja na facebookowej stronie bloga. Zapraszam do obejrzenia zdjęć.
Zapraszam na fotorelację z wystawy fiołków afrykańskich w Ogrodzie Botanicznym w Warszawie: https://www.facebook.com/Zio%C5%82a-od-kuchni-i-nie-tylko-286398794895774/
Znajdziecie też tam zdjęcia pięknych dalii i roślin leczniczych jesienią.
15.08 to data, w której w tradycji Kościoła obchodzi się Święto Matki Boskiej Zielnej (Święto Wniebowzięcia NMP). W tym dniu w Polsce święci się zioła i bukiety kwiatów.
Wzmianki o tym zwyczaju znaleziono w polskiej literaturze z XIX wieku, choć wiadomo, że do czasu Reformacji był to obrzęd powszechny w całej Europie. W polskich wydaniach wspominano o takich ziołach, jak: lubczyk, ziele św. Wawrzyńca, kosaciec, bluszcz, dysfania (nazywana polską mirrą), wrotycz, mięta, pszenica, maki czy piołun i wielu innych. Stanowiły one symbol wegetacji, urodzaju, płodności, bogactwa i życia. Podkreślano ich znaczenie lecznicze oraz uznawano je za zwiastuny zmian w przyrodzie. W bukietach występowały także różne kwiaty ogrodowe.
Bukiety, które zostały poświęcone miały kilka swoich zastosowań. Służyły na przykład do okadzania zwierząt i chorych, odpędzania burzy, piorunów lub do wykonywania lekarstw dla domowników i bydła. Kłosy zbóż dodawano do pierwszego zasiewu oraz święcono nimi pola. Takie bukiety miały być formą wdzięczności za plony. W niektórych regionach Polski bukiety kładziono pod głowę umarłego na znak jego łączności z Bogiem. Odczyniano nimi uroki oraz „wspomagano” porody, poprzez włożenie ich do posłania rodzącej. Makówki z bukietów wkładano dziecku do kołyski, aby „zapewnić” mu spokojny sen.
Nasze obecne bukiety różnią się znacznie od tych tworzonych chociażby na początku XX wieku. Można w nich dziś znaleźć takie rośliny jak: wrotycz, krwawnik, bylica, koper, macierzanka, nawłoć, dziurawiec i mięta. Wkłada się także do bukietów gałązki z owocami: jabłoni, kaliny oraz leszczyny. Na końcu zdobi się je zbożami, głównie pszenicą, jęczmieniem, żytem i owsem oraz kwiatami (są to astry, dalie czy aksamitki). Piękny zwyczaj święcenia ziół, kwiatów i owoców przetrwał. Od nas zależy, czy przekażemy go dalszym pokoleniom, by nie zanikł całkowicie.
Opracowano na podstawie:
Łuczaj Ł 2009. Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich. – Płaj 36: 56-65
Łuczaj Ł.- etnobiologia.com
Ł Fitkowski – Etnobiologia Polska, 2011
B. Ogrodowska, Polskie tradycje i obyczaje rodzinne, Warszawa 2007, s. 25, 33; Małopolska – czas ludzi, red. K. Bik, Kraków 2009, s. 99 – 101;
H. Szymanderska, Polskie tradycje świąteczne, Warszawa 2003, s. 298 – 303;
J. Smosarski, Oblicza świąt, Warszawa 2005, s. 199 – 205; M. Petro, Wýznam rastlin a ich produktov v litugickom roku v Greckokatolickej cirkvi na Slovensku, [w:] Ogród Pana , red. J. Brusiło, Kraków 2010, s. 48