Co gojnik goi? Czyli o dobroczynnych właściwościach Sideritis…

Sideritis – rodzaj roślin należących do rodziny Jasnotowatych. Nazywany jest zwyczajowo gojnikiem albo „bocianim noskiem, czystaczkiem, siwiosnką, przyrocznikiem, chimerycznym zielem, przyroczym zielem”.Najbardziej znanym i używanym gatunkiem jest Sideritis raeseri (górska herbata), która pita jest w postaci naparu. W tradycyjnej medycynie Grecji uznawana jest za roślinę o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych, przeciwbakteryjnych i ochronnych. W swoim składzie zawiera: flawonoidy (sideritoflawnon, chryzoeriol i in.), kwasy fenolowe (kwas chlorogenowy i neochlorogenowy), diterpeny (160 różnych związków), kwasy tłuszczowe i glikozydy irydoidowe. Zawiera również olejek eteryczny. W jego składzie występuje: 1,8-cyneol, pineny, kamfen, limonen, tujon, kamfora, bisabolol, terpinen-4-ol i inne związki. Wyizolowano z rośliny substancje takie jak: kampneozyd II, echinakozyd, werbaskozyd, forsycjozyd i inne fenyloetanoidy – obiecującą grupę związków aktywnych.

Sideritis montana (gojnik górski) to gatunek powszechny w krajach takich jak: Serbia, Macedonia czy Albania głównie w postaci herbatek.

Napar z gojnika wykorzystuje się przede wszystkim jako środek przeciwzapalny, łagodzący zaburzenia żołądkowo-jelitowe, pomocniczo w infekcji z towarzyszącym kaszlem, jako środek wzmacniający oraz w niedokrwistości jako uzupełnienie działania leków bądź suplementacji.

Działanie lecznicze:

W toku różnych badań dla poszczególnych gatunków wykazano, że rodzaj Sideritis posiada właściwości:

–  przeciwzapalne

– przeciwbakteryjne

– przeciwwirusowe

– przeciwwrzodowe

-przeciwutleniające

-antynocyceptywne

-przeciwreumatyczne

– łagodzące dolegliwości żołądkowo-jelitowe

-gastroprotekcyjne

-moczopędne

-pomocnicze w przebiegu infekcji, w tym zapalenia oskrzeli

-hipoglikemizujące

-wazoprotekcyjne.

W badaniach wyciągi etanolowe z gojnika obniżały również ciśnienie i częstotliwość akcji serca.

Wykazano także aktywność przeciwnowotworową metanolowych ekstraktów Sideritis libanotica (działanie antyproliferacyjne) (Kassi E, Papoutsi Z, Fokialakis N, Messari I, Mitakou S, Paraskevi M. Greek plant extracts exhibit Selective Estrogen Receptor Modula-tor (SERM)-like properties. Journal of Agriculture and Food Chem-istry, 2004 52, 6956–6961).

Zastosowanie w kuchni:

Napar z pokruszonego ziela gojnika doskonale smakuje na ciepło jak i na zimno. Nazywany jest herbatką greckich bogów z Olimpu. W Polsce dostępny jest wysuszone w całości, pokrojone lub rozdrobnione ziele jako herbatka górska, herbatka grecka, górska herbatka z Krety, Mountain Tea Cretan, Malotira, Greek mountain tea. Herbatka ta najczęściej wytwarzana jest z gatunku gojnik macedoński – Sideritis scardica Griseb. i Sideritis raeseri Boiss.& Heldr. = Sideritis syriaca L. (gojnik syryjski) (wg dr Różańskiego).

 

 

Piśmiennictwo:

https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/final-european-union-herbal-monograph-sideritis-scardica-griseb-sideritis-clandestina-bory-chaub_en.pdf

Baden, C. (1991). In A. Strid & K. Tan (Eds.),Sideritis L. in Mountain Flora of Greece(Vol. 2, pp. 84–91). Edinburgh: Edinburgh University Press.

Gabrieli, C. N., Kefalas, P. G., & Kokkalou, E. L. (2005). Antioxidant activity offlavonoids fromSideritis raeseri.Journal of Ethnopharmacology, 96, 423–428.

Charami, M., Lazari, D., Karioti, A., Skaltsa, H., Hadjipavlou-Litina, D., & Souleles, C.(2008). Antioxidant and antiinflammatory activities ofSideritis perfoliatasubsp.perfoliata (Lamiaceae).Phytotherapy Research, 22, 450–454.

Kupeli, E., Sahin, P. F., Calis, I., Yesilada, E., & Ezer, N. (2007). Phenolic compounds ofSideritis ozturkiiand theirin vivoanti-inflammatory and antinociceptiveactivities.Journal of Ethnopharmacology, 112, 356–360.

Janeska, B., Stefova, M., & Alipieva, K. (2007). Assay of flavonoid aglycones from thespecies of genusSideritis(Lamiaceae) from Macedonia with HPLC-UV DAD.ActaPharmaceutica, 57, 371–377.

https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/42532174/Chemical_properties_of_the_cultivated_Si20160210-15818-voq17s.pdf?response-content-disposition=inline%3B%20filename%3DChemical_properties_of_the_cultivated_Si.pdf&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAIWOWYYGZ2Y53UL3A%2F20191127%2Fus-east-1%2Fs3%2Faws4_request&X-Amz-Date=20191127T080207Z&X-Amz-Expires=3600&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=e535599bc2a4bb1fc298fb2658f02e0e08cfacdef74a933f4b4c0f314fd15f60

https://www.researchgate.net/profile/Helen_Skaltsa/publication/254246539_Essential_Oil_of_Sideritis_raeseri_Boiss_et_Heldr_ssp_raeseri/links/547032bf0cf216f8cfa9ebdb/Essential-Oil-of-Sideritis-raeseri-Boiss-et-Heldr-ssp-raeseri.pdf

https://www.researchgate.net/profile/Armando_Zarrelli/publication/306112155_Sideritis_raeseri/links/57b2ad6708ae95f9d8f4d569/Sideritis-raeseri.pdf

https://pdfs.semanticscholar.org/3134/f652957f92f3803d6dbd967d6468b90a445d.pdf

Gojnik – Sideritis w praktycznej fitoterapii oraz jako składnik herbatki górskiej Malotira.

https://www.degruyter.com/downloadpdf/j/ebtj.2017.1.issue-s1/10-24190-ISSN2564-615X-2017-S1-02/10-24190-ISSN2564-615X-2017-S1-02.pdf

Gojnikowe medykamenty…

1. Maść gojnikowa:

Rp.

Ziele gojnika 5g

Etanol 1g

Wazelina biała 20g

M.f. unguentum

Wykonanie:

Rozdrobnione ziele gojnika zwilżyć odrobiną spirytusu. Pozostawić na 1 godzinę. Stopić wazelinę w miseczce i dodać ją do gojnika, następnie wymieszać. Lekko ogrzać, aż nie będzie czuć spirytusu. Wycisnąć przez podwójną gazę do pudełeczka.

Maść posiada właściwości przeciwzapalne, przyspiesza gojenie zmian skórnych – polecam przy wszelkiego rodzaju wyprysku.

 

2. Tonik gojnikowy

Przygotować napar z łyżki rozdrobnionego (najlepiej pociętego na drobno) ziela gojnika. Zaparzać 10-15 minut pod przykryciem. Przemywać wacikiem namoczonym w ostudzonym naparze twarz 1 raz dziennie. Polecam do cery z problemami.

 

3. Balsam gojnikowy na spierzchnięte usta

Ziele gojnika 1g

Woda 50g

Miód 10g

1 łyżeczka oliwy z oliwek

Przygotować napar z gojnika jak wyżej. Do moździerza dodać miód i wymieszać z oliwą z oliwek. Następnie małymi porcjami dodawać 1 łyżkę stołową naparu z gojnika i mieszać pistlem. Przełożyć do pudełeczka. Przechowywać w lodówce.

Balsam stosować wieczorem na suche, spierzchnięte usta.