„Pączki” zwykle kojarzą nam się z Tłustym Czwartkiem:). Przypominamy sobie o istnieniu pąków kwiatowych, kiedy poszukujemy oznak wiosny patrząc na otaczający nas świat roślin. Coraz częściej to te części roślin stanowią ciekawy przedmiot badawczy, źródło poszukiwań nowych substancji aktywnych i surowców leczniczych.
Niewiele osób zapewne słyszało także o nowym nurcie w leczeniu ziołami jakim jest fitoembrioterapia. Stanowi ona obecnie część fitoterapii opartą na wykorzystaniu tkanek embrionalnych roślin. Bardzo zbliżoną do niej jest gemmoterapia, która wykorzystuje pąki roślinne.
Pąk roślinny to zawiązek pędu i jego organów (liści, kwiatów). Zawiera w swoim składzie komórki tkanki twórczej (można je nazwać komórkami macierzystymi), które dają początek innym organom roślinnym. Niektórzy uważają, że stanowią „totum” rośliny i mogą wykazywać silniejszy efekt terapeutyczny niż poszczególne organy. Pąki zbiera się w różnych fazach rozwoju: zamknięte, lekko otwarte, otwarte lub całkowicie rozwarte. Pączki poddaje się procesowi: suszenia, ekstrakcji. Można je również zamrażać. Proces ekstrakcji przeprowadza się alkoholem etylowym. Bardzo popularne są także maceraty. Z dostępnych gotowych form mogą to być maceraty glicerynowe.
Przykłady pąków kwiatowych, które stosowane są w fitoterapii:
Gemmae Betulae – pączki brzozy:
Są one bogate w olejek eteryczny (do 7%), gęstą żywicę oraz flawonoidy. Wykazują działanie moczopędne.
Gemmae Pini – pączki sosny:
Zawierają olejek eteryczny (pinen, estry borneolu, kamfen, limonen). Stosuje się je w nieżytach górnych dróg oddechowych, jako środek wykrztuśny i odkażający, zewnętrznie – w nerwobólach, bólach mięśniowych, gdyż zawarty w nich olejek działa rozgrzewająco.
Gemmae Populi – pączki topoli:
Bogate są w olejek eteryczny (seskwiterpeny, cyneol, kariofilen) oraz flawonoidy (apigenina, chryzyna, pinocembryna, kwercetyna, kemferol i inne). Zawierają glukozydy fenolowe (salicyna, populina). Wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, ułatwiają gojenie ran. Znajdziemy je w mieszankach na hemoroidy oraz na reumatyzm.
Ostatnio również coraz więcej mówi się też o pąkach Magnolia L. z uwagi na tradycję stosowania ich w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. Są one bogate w magnolol i honokiol, związki lignanowe, które wykazują wpływ na OUN oraz działanie przeciwzapalne.
Piśmiennictwo:
Kolmunzer S., Farmakognozja, PZWL
Matławska I., Farmakognozja, 2005, s.81
Rośliny i zdrowie, nr 05/2016
Gemmoterapia – prezentacja wykorzystana na wykładach 18 kwietnia 2015 r.