W tradycji chrześcijańskiej 15 sierpnia obchodzone jest Święto Wniebowzięcia NMP, nazywane też Świętem Matki Boskiej Zielnej. W tym dniu do kościoła przynosi się bukiety bogate w rozmaite zioła, kwiaty, rośliny, aby je poświęcić. „Teologicznie, zioła są powiązane z Matką Bożą poprzez walor zieloności (łac. viriditas), który przez teologów średniowiecznych był wiązany z dziewictwem. Pełna zieloności w swym dziewictwie Matka Boża stawała się naturalna opiekunką również pełnych zieloności ziół”.
W literaturze z XIX wieku opisano zioła i zboża, które wchodziły w skład bukietów. Wśród nich wymieniano: „koszaniec (trawę wysoką, czerwono kwitnącą), lubczyk, przestrach, ziele św. Wawrzyńca v. wawrzyńcowe ziele (żółto kwitnie w kupce kwiatki), lebiódkę (w krzakach), przestęp (rośnie wysoko, na dachach), krzyżową trawę (białe kwiatki), wielkie ziele (wysokie jak słoneczniki, ma kwiaty żółte małe), kotki (miękkie badylinki, kudłate), bluszcz (trawa wysoka kwitnie jak ślaz), wrotycz, miętę czarną (pipirytę), miętę kudłatą, piołun, paluszki, groch polowy, pszenicy i żyta kilka kłosów, mak, cebulę, jabłka, czosnek, marunę, tureckie proso (kitki czerwone), szparagi, boże drzewko, nagietki, konicz dziki, bukwicę.”
W okresie wiosenno-letnim rośliny te miały najistotniejsze znaczenie kulturowe. W świadomości ludowej uznawane były za symbole wegetacji, życia, płodności i dostatku, będąc przy tym pierwszymi istotnymi zwiastunami nadchodzących w przyrodzie przemian. Dla ludności zyskiwały znaczenie lecznicze i wspomagające zdrowie. Niektóre zioła dostawały przy tym ciekawe nowe zwyczajowe nazwy jak: paluszki Matki Boskiej (wierzbówka kiprzyca), kacze łapki (przywrotnik pospolity) czy fartuszki Matki Boskiej. Z roślin przeznaczonych do święcenia układano bukiety, które niekiedy posiadały znaczne rozmiary wielkości snopków. Poświęcone rośliny po wysuszeniu przechowywane były pod dachem. Miały służyć przez cały rok do ochrony przed niepożądanymi zjawiskami atmosferycznymi (grad, susza), czy przed przypadkami losowymi, jak choroba ludzi czy zwierząt gospodarskich. Niektóre zyskiwały także magiczne znaczenie. O leszczynie w woj. lubelskim pisano tak:
„święcą w dzień Matki Boskiej Zielnej; nigdy w nią piorun nie uderza i dlatego napadnięci w lesie przez burzę kryją się pod leszczyną lub idąc niesą jej gałęzie pod pachą”.
Istotna była różnorodność ziół – jak najwięcej rozmaitych gatunków w jednym bukiecie. Poszczególne gospodynie dbały o ich dobór i w tym celu wyruszały na poszukiwania roślin na łąkę, do ogrodu i na pole. Spośród zbóż dominowały: żyto, jęczmień, owies, pszenica. Ł. Łuczaj w swojej pracy dotyczącej święcenia roślin w badanych cerkwiach wymienia: dalie, astry, nawłocie, maki, wrotycz, miętę, szałwię, krwawnik, marchew, ogórecznik, ostróżeczkę, przymiotno, słoneczniki, jastrun, len, petunię, jarząb i rdesty. W Karpatach popularne były jabłka, kalina, koper, lebodka.
Bardzo lubię osobiście ten zwyczaj, mimo że jest on obecnie mniej kultywowany niż wiele lat temu, z uwagi na fakt, że podnosi on wartość roślin, ziół, owoców i przypomina nam o ich znaczeniu zdrowotnym, o którym często zapominamy.
„Prosimy Cię, pobłogosław przyniesione do Ciebie pierwociny zieleni tego roku, młode pędy zbóż, trawy, zioła i kwiaty. Zachowaj je od suszy, gradu, powodzi i wszelkiej szkody, aby wzrastały, radowały oczy, przynosiły jak najobfitszy plon i mogły służyć zdrowiu ludzi i zwierząt.”
Nie zapomnijmy o tej pięknej tradycji i przekażmy ją następnym pokoleniom.
Kolberg O 1974. Sanockie – Krośnieńskie, cz. I, Dzieła Wszystkie, t. 49 [z rękopisów opracowali B. Linette i T. Skulina]. – Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław –Poznań.
http://etnobiologia.com/2011/eb1_7_19%20fitkowski.pdf
