Ulubione ziółko kotów, czyli o walerianie…

Kozłek lekarski, waleriana lekarska (Valeriana officinalis L.) – roślina dwuletnia (do celów leczniczych), występująca na łąkach,  w lesie oraz nad wodą. Surowcem zielarskim jest korzeń. Ma on charakterystyczny nieprzyjemny zapach oraz  gorzkawo-palący  smak. W surowcu występują związki z grupy irydoidów (walepotriaty/walepotriany: waltrat, dihydrowaltrat i inne), olejek eteryczny (waleranon, walerenal, kwas walerenowy) oraz monoterpeny (α i β- pinen, kamfen, limonen, octan bornylu) kwasy fenolowe (kawowy, chlorogenowy i izoferulowy), flawonoidy, a także aminokwasy. Stwierdzono w nim także występowanie alkaloidów monoterpenowych oraz lignanów. Surowiec posiada długą historię stosowania – ustalono, że w osadzie w Biskupinie był stosowany jako środek uspokajający.

Zastosowanie w lecznictwie:

Surowiec wykazuje działanie uspokajające na OUN (ośrodkowy układ nerwowy).

 

Główne wskazania do jego zastosowania do użytku wewnętrznego to:

– silne pobudzenie emocjonalne

– nerwice

– lęk

– pomocniczo w depresji

– przyspieszonej akcji serca na tle nerwowym

– bezsenności

– trudności w zasypianiu

– pomocniczo w okresie przekwitania w przypadku objawów nerwowości i rozdrażnienia

– stanach skurczowych przewodu pokarmowego.

 

Odwary z korzenia stosuje się zewnętrznie w przypadku łojotoku i łupieżu.

 

Przeciwwskazania:

Nie zaleca się jego stosowania:

  • u dzieci poniżej 12 roku życia
  • u kobiet w ciąży
  • w okresie karmienia.

 

Nie zaleca się także spożywania alkoholu podczas kuracji kozłkiem oraz prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn.

 

Działania niepożądane:

– bóle głowy

– kołatanie serca

– bezsenność

– ospałość następnego dnia przy przedawkowaniu.

 

Interakcje:

Nie zaleca się łączenia korzenia kozłka z lekami z grupy nasennych, uspokajających, przeciwlękowych, przeciwdrgawkowych, haloperidolem, lekami znieczulającymi miejscowo i innymi.

Napar:
Jedną łyżeczkę zalać szklanką wrzątku i pozostawić pod przykryciem do zaparzenia na około 10-15 minut. Pić 1-2 razy dziennie.

Inne postaci to:

– tabletki

-kapsułki

-nalewka (krople walerianowe) i syrop (jeden z komponentów).

Historia ziołolecznictwa:

Medycyna tradycyjna polecała stosować kompresy z naparu kozłka na bolące mięśnie.

Ciekawym zastosowaniem było też użycie korzenia kozłka przed porodem u zwierząt:

„W tym samym celu tak kobietom, jak i rodzącym zwierzętom daje się do picia nahatki, gotowane z liśćmi poświęconej w kościele kapusty,  z kropem, zwanym też walerjaną, a u szlachty zagrodowej – stoniebem (kozłek lekarski)” –KRYSTYNA SZCZEŚNIAK, Zielnik nadniemeński.

Inna nazwa kozłka lekarskiego to macicznik, gdyż stosowano go na choroby kobiece. Wymieniany był wśród ziół leczniczych o działaniu rozkurczowym obok rumianku i mięty. Zalecano jego picie ze względu na właściwości rozkurczowe oraz zwalczające bóle menstruacyjne czy skurcze w obrębie jamy brzusznej. Pito go jako herbatkę.

Inne jego nazwy odnalezione w gwarze to: baldrian, badrian, biełrzan i inne.(„Osobliwe procesy fonetyczne w gwarowych wyrazach zapożyczonych na przykładzie nazw roślin”Jadwiga Waniakowa)

Koty bardzo lubią zapach waleriany. Wynika to z obecności kwasu walerianowego, który jest dla nich swoistym feromonem…

 

Valeriana officinalis

 

 Piśmiennictwo:

FOLIA PRAEHISTORICA POSNANIENSIA T. XV – 2009
INSTYTUT PRAHISTORII, UAM POZNAŃ – ISBN 978-83-7177-527-7 ISSN 0239-8524

B. Muszyńska, M. Łojewski, J. Rojowski, W. Opoka, K. Sułkowska-Ziaja, Surowce naturalne mające znaczenie w profilaktyce i wspomagające leczenie depresji, Psychiatria Polska, 2015; 49(3), s. 435–453

A. Ożarowski, Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, PZWL 1982, s.271-272I. Matławska, Farmakognozja, Poznań 2005, s. 203-205

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_assessment_report/2016/04/WC500205373.pdf

http://www.herbapolonica.pl/magazines-files/724769-11.pdf

S. Kohlmϋnzer, Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000, Wydanie V, s. 394-396

ZIOŁOLECZNICTWO W MEDYCYNIE WETERYNARYJNEJ, Joanna Klećkowska-Nawrot, Renata Nowaczyk, Aleksander Chrószcz, Maciej Janeczek
Winternitz, Schulz i in, Lekarz ratujący zdrowie, Katowice 1930, 2: 1092
http://ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2014/___FP%2001_2014.pdf#page=18