Jak pokonać stres?
Stres to zespół powiązanych procesów w organizmie i systemie nerwowym, stanowiących ogólną reakcje osobnika na działanie bodźców lub sytuacji niezwykłych, trudnych, zakłócających, zagrażających, przykrych lub szkodliwych, zwanych stresorami[1].
Stres psychiczny wywołuje silny bodziec zewnętrzny i wewnętrzny, to wzrost napięcia emocjonalnego, który prowadzi do ogólnej mobilizacji sił organizmu i może przy długotrwałym działaniu doprowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, do wyczerpania psychicznego i chorób psychosomatycznych[2].
Nasilone dolegliwości mogą przeobrazić się w zaburzenia snu, w stany lękowe. Te z kolei mogą stanowić początek rozwoju nerwic lub innych zaburzeń psychicznych, które wymagają leczenia pod kontrolą lekarza. Obniżony nastrój, którego jedną z przyczyn obok zmęczenia, osłabienia, zaburzeń rytmu snu i czuwania, choroby, może być również sytuacja stresowa, może stanowić przyczynę powstawania depresji[3].
W łagodzeniu skutków stresu mogą pomóc nam zioła takie jak: melisa, kozłek, chmiel czy ashwagandha. Odpowiadają one za działanie uspokajające, wspomagają zasypianie lub adaptują do sytuacji stresowej.
Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) – pierwsza pomoc w napięciu nerwowym
Surowiec zielarski wykorzystywany w lecznictwie to liść melisy. Jest to roślina z grupy olejkowych. Głównymi składnikami olejku eterycznego są citrale (A i B) .Nadają one roślinie cytrynowy zapach. Liść melisy zawiera także garbniki, flawonoidy, kwasy fenolowe i związki triterpenowe. Surowiec działa uspokajająco, wspomaga zasypianie, łagodzi stany lękowe oraz napięcie nerwowe. Polecany jest szczególnie dzieciom, uczniom, jak i kobietom wchodzącym w okres menopauzy. Dodatkowo niweluje uczucie niestrawności oraz niekiedy stany zapalne żołądka[4].
Medycyna tradycyjna zalecała pić melisę na depresyjny nastrój dawniej określany jako: „melancholia” oraz w zespole napięcia przedmiesiączkowego i podczas bólów menstruacyjnych. Surowiec może zarówno służyć do użytku wewnętrznego jak i zewnętrznego. Najprostszą formą leku jest napar z liści melisy[5][6].
Napar: 2 łyżki stołowe liści melisy zalać wrzątkiem i zaparzyć pod przykryciem przez 5 minut. Odcedzić i pić. W przypadku potrzeby osiągnięcia działania uspokajającego pić 3-4 razy dziennie, w celu łatwiejszego zasypiania pić 1 filiżankę na pół godziny przed planowanym pójściem spać.
Podobne właściwości posiada wyciąg z liści melisy, ekstrakty w formie tabletek oraz świeżo wyciśnięty sok.
Zarówno sok, jak i olejek melisowy w formie rozcieńczonej uważany jest za skuteczny środek w walce z opryszczką[7].
Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus L.) – naturalny pomocnik w zasypianiu
W tym przypadku surowcem zielarskim jest szyszka oraz lupulina – czyli otarte włoski gruczołowe. Zawierają one olejek eteryczny( w jego składzie dominują mono- i seskwiterpeny), żywice (humulon, lupulon), garbniki i flawonoidy. Surowiec posiada gorzki smak.
Chmiel jest stosowany jako środek ułatwiający zasypianie i uspokajający. Poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych usprawnia pracę przewodu pokarmowego, działa rozkurczowo, moczopędnie. Preparaty zawierające lupulinę mogą jednak upośledzać sprawność psycho – fizyczną podczas prowadzenia pojazdów.
Herbatka i przetwory z chmielu działają uspokajająco, łagodzą napięcie, zdenerwowanie, pomagają zasnąć i powodują głęboki sen[8][9].
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis L.) – skuteczny pomocnik w stresie Surowiec zielarski stanowi korzeń wraz z kłączami, który zbiera się późną jesienią. Głównymi jego składnikami są związki z grupy: irydoidów (walepotriaty), olejek eteryczny (z kwasem walerenowym i waleranonem), flawonoidy, kwasy fenolowe oraz aminokwasy[10].
Korzeń kozłka posiada działanie uspokajające na ośrodkowy układ nerwowy, działa także rozkurczowo na przewód pokarmowy, układ moczowy i drogi żółciowe. Wskazany jest także przy utrudnionym zasypianiu, stanach lękowych oraz zaburzeniach snu. Ze względu na działanie rozkurczowe wspomaga leczenie nerwic wegetatywnych[11][12].
Ashwagandha (Withania somnifera L.) – to roślina, która od wieków stosowana jest w tradycyjnej medycynie Indii, Sri Lanki oraz Pakistanu. Występuje naturalnie także w Ameryce Południowej. Nazwa gatunku oznacza według nomenklatury łacińskiej „wywoływanie snu” (somnifera). Nazwa „Ashwagandha” to koński zapach, który w rzeczywistości dotyczy jej podziemnych części.
Korzeń tej rośliny uważany jest za surowiec, który dodaje wigoru, poprawia ogólne samopoczucie, wzmacnia organizm i adaptuje go do sytuacji stresowych. Według badań przeprowadzonych na roślinie stwierdzono jej aktywność przeciwzapalną, antystresową, przeciwnowotworową, przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczną, immunomodulującą, adaptogenną oraz przeciwutleniającą. Korzystnie wpływa na układ krwionośny i ośrodkowy układ nerwowy. Zaliczana jest do roślin uspokajających oraz do afrodyzjaków. Najstarsze jej użycie dotyczyło leczenia reumatyzmu, cukrzycy, objawów menopauzy, bólów mięśni i stawów, wycieńczenia organizmu oraz stanów skurczowych.
Skład surowca: (korzenie, liście)
W swoim składzie zawiera: alkaloidy (witaferynę A, witaninę, somniferynę, tropinę i inne), saponiny, skopoletynę, sitoindozydy, kwasy fenolowe oraz witanolidy (najistotniejszy – D). Posiada także znaczną ilość żelaza [13].
W okresie narażenia na stres poza fitoterapią zaleca się przede wszystkim zlokalizowanie źródła stresu, jego minimalizację, odpowiednią dbałość o odżywianie, odpoczynek, aktywność fizyczną, higienę snu, zmianę sposobu postrzegania problemu związanego ze stresem – czasem psychoterapię oraz różne techniki relaksacyjne i ćwiczenia. Metod radzenia sobie ze stresem jest bardzo wiele. Zioła są jednak tym elementem, który pozwoli w naturalny i szybki sposób zmniejszyć napięcie psychiczne, jak i skutki stresu.
[1] Kocowski T., Stres, w: Encyklopedia pedagogiczna, red. W. Pomykało, Warszawa 1993, s. 742-744
[2] Sobol E., Popularny Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa 2001, s. 966
[3] Vademecum chorób, leków i preparatów bez recepty, praca zbiorowa, t. 1, s. 29
[4] Kolmϋnzer S., Farmakognozja, wyd. V, PZWL, 2000, s. 577-579
[5] Czikow P., Łaptiew J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy, Warszawa, 1987, s. 219-220
[6] McIntyre A., Apteczka babuni w pospolitych dolegliwościach, Delta, 1997, s. 76
[7] Wolbling RH, Leonhardt K., Local therapy of herpes simple with dried extract from Melissa officinalis. Phytomed 1994; 1, s. 25-31
[8] Matławska I., Farmakognozja, AM Poznań, 2005, s. 364-366
[9] Wohlfart R, Hansel R, Schmidt H. Nachweis sedative-hypnotischer Wirkstoffe im Hopfen. 4. Mitteilung. Die Pharmakologie des Hopfeninhalssstofles 2-methyl-3-buten-2-ol. Planta Med 1983; 48, s.120-3
[10] Matławs ka I., Farmakognozja, AM Poznań, 2005, s.203-205
[11] Kolmϋnzer S., Farmakognozja, wyd. V, PZWL, 2000, s. 394-396
[12] Matławska I., Farmakognozja, AM Poznań, 2005, s.203-205
[13] http://ziolaodkuchni.pl/ashwagandha-czyli-indyjski-zen-szen-na-stres-i-jesienna-bezsennosc/
