Photo by Starr Environmental on Foter.com / CC BY

Pelargonia szorstka, pelargonia pachnąca, anginka, cytrynka – surowiec zielarski stanowi liść. Olejek geraniowy pozyskiwany jest także z łodygi i kwiatów. W swoim składzie zawiera geraniol, cytronellol, kwas geraniowy, cytral oraz eugenol i wiele innych komponentów. Poza olejkiem eterycznym w roślinie występują: flawonoidy, garbniki i kwasy fenolowe. Surowiec znalazł zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym, do produkcji olejku geraniowego, który odstrasza komary oraz wciąż znajduje swoje miejsce w lecznictwie tradycyjnym.

Zastosowanie w lecznictwie:

Surowiec jak i olejek z niej pozyskiwany posiada właściwości:

• przeciwzapalne
• przeciwbólowe
• odkażające (przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne)
• uspokajające (aromaterapia), ułatwiające zasypianie, także w okresie klimakterium
• antycellulitowe (pomaga usuwać nadmiar wody z organizmu)
• łagodzące bóle miesiączkowe
• pobudzające układ odpornościowy
• antyseptyk stomatologiczny (rozcieńczony olejek wspomaga leczenie zapaleń języka i błony śluzowej jamy ustnej)
• w infekcjach gardła i jamy ustnej, w przebiegu chorób górnych dróg oddechowych
• moczopędne i regulujące krążenie krwi
• odświeżające, relaksujące.

Roślina od wieków używana jest na różnego rodzaju stany zapalne, na ból ucha w formie okładów ze świeżych liści, na bóle reumatyczne i neuralgiczne. Można wykonać okłady ze świeżo otartych liści, oliwkę z dodatkiem olejku geraniowego lub nalewkę na bazie alkoholu, którą zastosujemy zewnętrznie na bóle zarówno nawracające jak i bóle nieswoiste, bóle głowy oraz świeże liście na ból ucha.

Oliwka z dodatkiem olejku geraniowego: 2 łyżki oleju bazowego (oliwka dla dzieci, oliwa z oliwek lub inny olej) wzbogacić 10 kroplami olejku geraniowego, wymieszać. Masować bolące miejsce. Oliwkę można zastosować także na bóle głowy. Nakładać na skronie i delikatnie masować.

Napar z pelargonii: 4-5 listków świeżych pelargonii zalać gorącą wodą (250ml), odstawić pod przykryciem na 15 minut, odcedzić, ostudzić. Płukać bolące gardło, podczas infekcji i stanu zapalnego jamy ustnej, dziąseł oraz języka. Jest też pomocny przy bólu zęba, ze względu na ten sam składnik, który występuje w goździkach (eugenol). Można także wykorzystać go jako płukankę przy nieprzyjemnym zapachu z ust.

Nalewka z pelargonii: 5 łyżek świeżych liści zalać 1l wódki. Zamknąć w butelce z ciemnego szkła, odstawić na 2 tygodnie w ciemnym miejscu, od czasu do czasu zamieszać. Odcedzić liście. Nalewkę stosować zewnętrznie do nacierań lub dodawać kilka kropel do herbaty podczas infekcji.

Świeże listki roztarte w moździerzu – okłady na bolące miejsca, na trudno gojące rany, wypryski oraz miejsca po ukąszeniu owadów.

Kąpiele lecznicze: do wanny z ciepłą wodą dodać świeże listki pelargonii lub kilka krople olejku geraniowego. Kąpać się 15-20 minut. Kąpiel działa wyciszająco, relaksująco, uspokajająco. Pomaga także w problemach skórnych, zmianach zapalnych. Po takiej kąpieli powinniśmy też dość szybko zasnąć:)

Sposób na opryszczkę: 1 kroplę olejku eterycznego lub roztarty liść nałożyć na miejsce z tworzącym się pęcherzykiem w przebiegu opryszczki. Olejek działa przeciwwirusowo. Jeśli obawiamy się podrażnienia w miejscu podania olejku możemy go rozcieńczyć z 1-2 kroplami oleju bazowego. Nierozcieńczony będzie jednak skuteczniejszy.

Cukierki geraniowe: na kostkę cukru nałożyć 1 kroplę olejku. Trzymać długo w ustach do rozpuszczenia. Cukierek wspomaga leczenie schorzeń jamy ustnej i gardła.

Przeciwwskazania: dzieci do lat 6, kobiety w ciąży i w okresie karmienia (surowiec ma działanie estrogenne).

Zastosowanie w kuchni: Roślina doniczkowa i działkowa uprawiana jako ozdobna, zapachowa oraz odstraszająca owady. Listki posiadają przyjemny cytrynowo-różany zapach, inne odmiany mają nieco inną nutę zapachową. Można dodawać je do herbaty w celu aromatyzacji. Niektórzy zdobią nią potrawy, dodają do lukru, aby nadać nutę zapachową oraz pieką z dodatkiem liści. Można ją łączyć z cytryną, miętą czy werbeną. Osobiście nie próbowałam, więc jest to kolejne wyzwanie kulinarne.

Zastosowanie w kosmetyce: Olejek geraniowy to składnik perfum i wód toaletowych. Posiada właściwości antycellulitowe oraz pomaga walczyć z wypryskami, łupieżem oraz opryszczką.

Balsam antycellulitowy:

Do gotowego balsamu np. z masłem kakaowym dodać olejek geraniowy w proporcji 5 kropel na 2 łyżki kosmetyku.

Można także wzbogacić nim olej migdałowy lub kokosowy i wmasowywać w skórę.

Tonik na trądzik:

 Przygotować napar jak wyżej, nałożyć na wacik i przemywać 1-2 razy dziennie twarz.

Płukanka do włosów z towarzyszącym łupieżem:

Wykonać mocniejszy napar. Płukać nim głowę po umyciu wcześniej szamponem. Tylko spłukać. Stosować 2 razy w tygodniu.

Płukanka do jamy ustnej i gardła:

1-2 krople na szklankę wody o temperaturze pokojowej, płukać gardło 2-3 razy dziennie. Można dodać do niej 1 łyżeczkę miodu.

Kąpiel aromaterapeutyczna:

Do ciepłej wody dodać kilka kropel olejku geraniowego i mandarynkowego. Kąpać się około 15 minut. Kąpiel poprawia nastrój oraz relaksuje.

Geranium w domu, zima nie straszna…;)

Piśmiennictwo:

Zapraszam do obejrzenia dzisiejszego programu Pytanie na Śniadanie z udziałem Ziół od kuchni.

Dziś mówiliśmy o dobroczynnych właściwościach olejku geraniowego oraz rośliny, z której jest pozyskiwany.

Link do nagrania:

https://pytanienasniadanie.tvp.pl/34955027/anginka-zapomniana-roslina-doniczkowa

https://pytanienasniadanie.tvp.pl/34955027/anginka-zapomniana-roslina-doniczkowa

Zapraszam  do odsłuchania vel obejrzenia dzisiejszego odcinka Pytania na Śniadanie z udziałem Ziół od kuchni. Mówiliśmy o dobroczynnych właściwościach olejku geraniowego i rośliny, z której jest pozyskiwany.

Wiele razy zastanawiamy się jak to jest, że to, co najcenniejsze zawarte jest w małej tabletce lub kapsułce lub buteleczce w sytuacji, gdy surowiec zielarski stanowi kora, ziele lub owoc. Dziś postanowiłam uchylić rąbka tej farmaceutycznej tajemnicy…

Poprzednie wpisy traktowały o zbiorze, suszeniu, rozdrobnieniu surowca zielarskiego.

Niektóre postaci leku roślinnego powstają na tym etapie, na przykład napary. Zaparzamy pod przykryciem dany surowiec (np.olejkowy – mięta, rumianek, szałwia), zalewając go odpowiednią ilością ciepłej wody i trzymamy pod przykryciem, potem odcedzamy i pijemy. Podobnie w przypadku odwaru gotowy surowiec zalewamy wodą i gotujemy, odcedzamy i pijemy lub robimy okłady (np. z kory dębu). Inaczej ma się rzecz w przypadku ekstraktów wykorzystywanych w lecznictwie. Te wymagają odpowiedniego procesu przygotowania, niekiedy żmudnego i trwającego dłuższy czas.

Ekstrakty – Extracta – są to preparaty powstałe poprzez wytrawianie surowca zielarskiego za pomocą odpowiednio dobranego rozpuszczalnika przez określony czas, następnie jego zagęszczenie.

Wyróżnia się:

Extracta sicca – wyciągi suche (zawierają nie więcej niż 5% wody). Sporządza się je poprzez odparowanie rozpuszczalnika z wykonanego wcześniej wyciągu z surowca (np. wodnego, etanolowego, etanolowo-wodnego). Wyciągi te zagęszcza się, następnie dodaje się substancje nośnikowe i suszy. Z nich otrzymuje się stałe postaci leku, zawierające ściśle określoną zawartość ekstraktu lub substancji działającej.

Extracta fluida – wyciągi płynne. Sporządza się je poprzez wytrawianie surowca za pomocą rozpuszczalnika 1:1 najczęściej z użyciem etanolu. Metoda, za pomocą której wykonuje się extracta fluida to perkolacja. Mogą też powstawać w wyniku rozpuszczenia wyciągu suchego w odpowiedniej ilości rozpuszczalnika.  W przypadku substancji silnie działających istotne jest, by zawierały określoną ilość substancji czynnej (substancji odpowiedzialnej za działanie farmakologiczne).

Extracta spissa – wyciągi gęste. Zawierają zwykle do 30% wody i posiadają gęstą konsystencję. W tym procesie rozpuszczalnik jest częściowo odparowywany. Tworzy się z nich granulaty i tabletki jako półprodukty  oraz wykorzystuje się je jako substancje wiążące.

Na koniec o sączeniu.

Sączenie:

Jest to chyba najmniej doceniany etap procesu obróbki surowca zielarskiego, a niestety niezbędny i w zależności od rozpuszczalnika mniej lub bardziej pracochłonny.

Sączenie ekstraktów ziołowych odbywa się zazwyczaj poprzez sączki papierowe o odpowiedniej grubości (fałdowane lub ułożone ściśle), nałożone na lejki, zgodnie z siłą grawitacji. Gwarantuje to klarowność roztworów i usunięcie substancji niepożądanych  w ekstrakcie. Sączymy do ostatniej kropelki:)

Bardzo ważne jest wiedzieć, jak wiele etapów potrzeba, aby z rośliny zielarskiej otrzymać odpowiedni preparat leczniczy oraz ile badań należy wykonać, aby sprawdzić, czy produkt nadaje się do użycia przez pacjentów.

Mam nadzieję, że ten wpis  pozwolił Wam szerzej spojrzeć na produkty zawierające zioła w swoim składzie oraz spojrzeć innym okiem na ich powstawanie.

Na zdjęciu proces sączenia ekstraktu ziołowego.

Piśmiennictwo:

Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014

Żeń-szeń właściwy – surowiec zielarski stanowi korzeń żeń-szenia. Zbiera się go jesienią z roślin 4-6 letnich. Jest on bogaty w substancje z grupy saponin triterpenowych – panaksozydy (ginsenozydy). kwasy fenolowe i panaksany, polisacharydy, poliacetyleny, olejek eteryczny. Stwierdzono w surowcu także obecność innych związków, między innymi: alkoholi seskwiterpenowych, steroli, witamin i związków mineralnych. Żeń-szeń stosowany jest głównie jako surowiec adaptogenny, poprawiający ogólną wydolność psychiczną i fizyczną organizmu oraz przeciwstresowy. Dodatkowo powoduje obniżenie poziomu cukru we krwi, działa ochronnie na wątrobę. Hamuje agregację płytek i ma działanie immunostymulujące (podnosi odporność). Surowiec wpływa na ciśnienie krwi (może je podnosić w dużych dawkach w przeciwieństwie do żeń-szenia amerykańskiego, który je obniża dzięki obecności ginsenozydów Rb1). Uznawany za afrodyzjak od 300 roku p.n.e.

Zastosowanie w lecznictwie: Żeń-szeń posiada cenne właściwości farmakologiczne, w tym:

• przeciwstresowe
• poprawiające odporność
• zwiększające wydolność fizyczną
• podnoszące wydolność psychiczną
• przeciwcukrzycowe
• przyspieszające przemianę materii
• obniżające poziom cholesterolu
• ochronne na wątrobę
• antyutleniające
• przeciwzapalne
• tonizujące
• przeciwnowotworowe
• przeciwgrzybicze
• przeciwwirusowe
• wpływa korzystnie na pamięć i koncentrację
• działanie estrogenne i ochronne przed osteoporozą
• zwiększa witalność
• uważa się, iż poprawia funkcje seksualne u panów (najbardziej żeń-szeń koreański – wg badań wzmacnia erekcję).

Żeń-szeń występuje głównie w preparatach samodzielnie lub z dodatkiem witamin i minerałów.

Przeciwwskazania do stosowania żeń-szenia:

• wiek (nie stosuje się go u dzieci)
• ciąża
• okres karmienia piersią
• w bezsenności (może nasilić)
• przy niektórych lekach (inhibitory MAO, kofeina – może nasilać bezsenność, leki przeciwzakrzepowe – może nasilać krwotoki, leki przeciwcukrzycowe – hipoglikemia)
• w kołataniu serca (może nasilić)
• choroby autoimmunologiczne
• przeszczepy
• niektóre nowotwory hormonozależne

Działania niepożądane:

• podwyższenie ciśnienia tętniczego
• problemy ze snem
• zaburzenia rytmu
• wysypka
• bóle głowy
• problemy ze strony przewodu pokarmowego
• tzw. syndrom  żeń-szeniowy (zespół objawów)

Zastosowanie w kuchni:
Aktualnie żeń-szeń wchodzi w skład produktów energetycznych. Kandyzowane korzenie żeń-szenia stanowiły produkt do niedawna dostępny na rynku.

Zastosowanie w kosmetyce: Ekstrakt z żeń-szenia wchodzi w skład kosmetyków przeciwstarzeniowych, z uwagi na obecność antyoksydantów. Stanowi komponent kremów, serum, preparatów pod oczy, na cellulit (poprawia krążenie), szamponów, odżywek i ampułek na wypadanie włosów. Dostarcza skórze witamin z grupy B, A, C i wielu cennych związków mineralnych. Preparaty kosmetyczne wyraźnie poprawiają kondycję skóry i warunkują jej sprężystość.

Tradycyjna medycyna chińska zalecała stosować żeń-szeń wyłącznie w chłodnym okresie roku… kiedy spada nasza odporność i odczuwamy znużenie z powodu zmieniającej się aury i zmian w naszym organizmie. Chińska mądrość zastosowania żeń-szenia została dziś poparta licznymi badaniami i wskazuje jasno na kierunek zastosowania tego cennego korzenia życia… nie tylko u panów;)

Źródła:

Wawer I., Suplementy diety dla Ciebie, Warszawa, 2009

http://www.czytelniamedyczna.pl/2609,rodzaj-panax-systematyka-sklad-chemiczny-dzialanie-i-zastosowanie-oraz-analiza.html

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_opinion_on_Community_herbal_monograph/2013/04/WC500142082.pdf

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_HMPC_assessment_report/2013/04/WC500142080.pdf

W poszukiwaniu inspiracji Zioła od kuchni wybrały się z wizytą do Muzeum Farmacji w Warszawie.

Znalazły tam ciekawą ekspozycję, w tym wystawę o tematyce Medycyna chińska… i żeń-szeń;)

Fotorelacja z wizyty w ogrodzie botanicznym na facebookowej stronie Zioła od kuchni i nie tylko…