Photo credit: boguo via Foter.com / CC BY-NC-ND
Żywokost lekarski – surowiec zielarski stanowi korzeń. Jest on bogaty w śluz, polisacharydy, skrobię i fruktany. Zawiera alantoinę, związki mineralne, saponiny oraz garbniki. Odkryto w nim obecność alkaloidów pirolizydynowych: cynoglossyny, konsolicyny, symfytiny, echidyniny (hepatotoksycznych). Wskutek tego w celu zapewnienia bezpieczeństwa stosuje się go dziś głównie zewnętrznie, najczęściej w postaci maści, żelu, preparatów kosmetycznych, okładów i kataplazmów na zmienione miejsca w celu ich łatwiejszego gojenia oraz na stany zapalne. Niegdyś korzeń żywokostu używany był w schorzeniach układu oddechowego (na suchoty) oraz w stanach zapalnych przewodu pokarmowego (krwawienia, wrzody, ubytki błony śluzowej).
Zastosowanie w lecznictwie: Najczęstsze wskazanie do zastosowania korzenia żywokostu to drobne skręcenia i krwiaki, bóle mięśniowe oraz problemy dermatologiczne. Surowiec posiada właściwości powlekające (śluz), ułatwiające ziarninowanie naskórka oraz przeciwzapalne. Może być stosowany pomocniczo przy reumatyzmie, na oparzenia, odmrożenia, na małe ubytki skórne oraz jako środek gojący przy owrzodzeniach. Obok propolisu czy ekstraktu z nagietka lekarskiego wspomaga gojenie ubytków martwiczych naskórka.
Do dziś pamiętam spotkanie w Janowcu z pewną starszą osobą, która na swoim poletku uprawiała żywokost. Zbierała ona korzenie, po odkorowywaniu i zmiażdżeniu przykładała na bolące miejsca. Mówiła, że to pomaga jest przetrwać wieloletnie zmagania z reumatyzmem.
Postaci leku z wykorzystaniem korzenia żywokostu:
„Rp. Szwajcarska mikstura na stłuczenia, rany, obrzęki, krwiaki, do okładów
Nalewka na świeżym korzeniu żywokostu 20 ml
Nalewka arnikowa na suchym lub świeżym surowcu (kwiat) 10 ml
Nalewka na świeżym zielu kwitnącym dziurawca 10 ml
Nalewki wymieszać. Starczy alkohol 40%. Do okładów 3 razy dziennie na chore miejsce.” (http://rozanski.li/769/symphytum-zywokost/).
Medycyna tradycyjna polecała wykonanie nalewki żywokostowej i nacieranie nią bolących miejsc. Mieszano smalec gęsi z utłuczonym korzeniem i przykładano na złamane miejsca.
Żywokost miał też niegdyś zastosowanie do wewnątrz na schorzenia układu oddechowego i pokarmowego (stany zapalne, owrzodzenia, biegunki, kaszel, stany zapalne jamy ustnej i gardła . Obecne badania potwierdziły występowanie alkaloidów pirolizydynowych oraz ich toksyczne działanie. Opisano kilka przypadków ostrego uszkodzenia wątroby, w tym działania uszkadzającego wątrobę u dziecka, którego matka zażywała w ciąży herbatkę prawdopodobnie zawierającą żywokost o znacznej zawartości alkaloidów.
Dyskusja nad wykorzystaniem żywokostu w celach leczniczych jest nadal sporem zawieszonym pomiędzy zwolennikami jego tradycyjnego użycia, a niskim profilem bezpieczeństwa tej rośliny. Farmakopea Amerykańska podaje, że użycie preparatów zawierających wyciąg z korzenia żywokostu na uszkodzoną skórę zwiększa ryzyko wchłaniania toksycznych alkaloidów. Niemiecka Komisja E oceniła pozytywny efekt w leczeniu tępych urazów. Kraje takie jak Francja, Niemcy czy Węgry posiadają suplementy diety zawierające żywokost. W Polsce dostępne są wyłącznie postaci do użytku zewnętrznego.
Zastosowanie w kosmetyce: Najczęstszą formą jest żel o właściwościach pielęgnacyjnych dla suchej skóry. Alantoina zawarta w korzeniu żywokostu łagodzi podrażnienia, wspomaga regenerację naskórka. Śluz działa zmiękczająco i powlekająco.
Na koniec nasuwa mi się jeden wniosek – na pewno preparaty z żywokostu wymagają odpowiedniej standaryzacji i określenia zawartości alkaloidów, zaś sam żywokost jako kontrowersyjna roślina wciąż jeszcze stanowi nie do końca poznany przedmiot badań naukowych.
Źródła:
https://www.researchgate.net/publication/292398245_Pyrrolizidine_alkaloids_as_a_threat_to_human_and_animal_health
http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Herbal_-_Community_herbal_monograph/2011/08/WC500110650.pdf
http://www.czytelniamedyczna.pl/2502,praktyczne-zastosowanie-lekow-ziolowych-w-dermatologii.html