Rozmaryn lekarski – w lecznictwie stosowany jest liść rozmarynu. Zawiera olejek eteryczny (kamfora), gorzkie terpeny, kwas rozmarynowy oraz flawonoidy. Zioło łagodzi zaburzenia trawienia, gdyż zwiększa wydzielanie soków trawiennych, łagodzi wzdęcia i stany skurczowe przewodu pokarmowego, pobudza łaknienie oraz zmniejsza stany zapalne. Jego alkoholowe przetwory używane na zewnątrz rozgrzewają miejscowo, pobudzają krążenie, łagodzą bóle reumatyczne i dolegliwości mięśniowe.
Zastosowanie w lecznictwie: Olejek rozmarynowy wchodzi w skład maści stosowanych w leczeniu reumatyzmu, przy skręceniach, stłuczeniach oraz zmęczeniu mięśni po wysiłku. Gotowy kupiony olejek można rozcieńczyć kilkukrotnie i smarować obolałe miejsce. Wtarty w skronie i czoło łagodzi bóle głowy, a szczególnie bóle migrenowe.
Do użytku wewnętrznego stosuje się Napary z liści rozmarynu: 1 łyżkę stołową liści zalać wrzątkiem, parzyć 10-15 minut pod przykryciem, pić przed posiłkiem w celu pobudzenia apetytu, złagodzenia niestrawności i przeciwskurczowo. Tak przygotowaną herbatę można pić pomocniczo przy przeziębieniu, bólu gardła i kaszlu. Łagodzi ona stany zapalne, pomaga w odrywaniu zalegającej wydzieliny i działa odkażająco.
Napar może służyć także do przemywań przy stanach zapalnych skóry i wypryskach.
Zastosowanie w kuchni: Doskonale komponuje się w potrawach z mięsem, szczególnie z jagnięciną i dziczyzną oraz z rybą. Ma aromatyczny korzenny i gorzkawy smak. Może służyć jako dodatek do zup, mięsa mielonego, wędliny,sałatek i warzyw oraz jako ozdoba potraw.
Aromatyczna rybka: ryba, olej, rozmaryn, sól, pieprz, jajka, mąka, mleko. Przygotować panierkę z jaj, mąki, przypraw, obtoczyć w niej rybę i smażyć na oleju do zarumienienia.
Zapiekanka ziemniaczana: 1 kg ziemniaków, 0,5 kg cebuli, 5 dag masła, 1 szklanka śmietany, 0,5 szklanki piwa, oscypek, pieprz, sól, natka pietruszki, rozmaryn, ewentualnie tymianek, gałka muszkatołowa do smaku. Cebulę zasmażamy na oliwie, ziemniaki kroimy w talarki. W wysmarowanym masłem naczyniu żaroodpornym układamy warstwowo ziemniaki i cebulę posypując każdą warstwę przyprawami. Piwo ubić ze śmietanką i startym oscypkiem, polać nimi zapiekankę, dodać masło na wierzch i piec w 200°C 2 godziny. Po wyjęciu z piekarnika posypać natką pietruszki.
Kotlety z jagnięciny: udziec jagnięcy bez kości, 1 marchew, 1 cebula, 1 ziemniak, oliwa, sól, pieprz, rozmaryn. W naczyniu żaroodpornym ułożyć kotlety jagnięce posypane przyprawami, na nich warstwowo pokrojone warzywa posmarowane oliwą. Na wierzch zapiekanki dodać rozmaryn. Piec 30 minut w rozgrzanym piekarniku w temperaturze 180°C do miękkości. Podawać z ziemniakami i bukietem warzyw.
Zupa fasolowa: rosół z kostki lub bulion rosołowy, fasola biała w puszce, czosnek, łyżka masła, koncentrat pomidorowy, sól, pieprz, natka pietruszki, rozmaryn, dowolny drobny makaron. Do bulionu dodać przecier pomidorowy, posiekany czosnek, fasolę z puszki i ugotowany makaron na pół miękko. Dodać 2 łyżki masła i zieleninę. Chwilę pogotować.
Parówy z rozmarynem: 20 dag mięsa mielonego, 1 czerstwa bułka, cebula, 1 jajko, 1/3 szklanki mleka, sól, pieprz, olej, natka pietruszki, rozmaryn, tymianek. Jak ktoś lubi czosnek to może użyć 1-2 ząbki. Przygotować masę mięsną jak na mielone z bułką, mlekiem, jajkiem, zeszkloną cebulą. Dodać do niej zieleninę i doprawić do smaku. Uformować wałeczki przypominające kształtem parówki, obtoczyć w bułce tartej i smażyć na oleju, następnie piec 10 minut w piekarniku. Podawać z pieczywem i ketchupem lub zasmażaną kapustą.
Foccacia: 10g drożdży, 300ml wody, 500g mąki pszennej, 2 łyżeczki soli, 1 łyżeczka cukru, garść listków rozmarynu, oliwa z oliwek, 500g krążków cebuli, 3 ząbki czosnku.
Zmieszać drożdże, cukier 100ml wody i zostawić do wyrośnięcia. Dodać je do mąki, wlać resztę wody, posiekany rozmaryn i wyrobić ciasto na stolnicy. Odstawić na pół godziny nakryte ściereczką. Usmażyć na oliwie cebulę i czosnek. Ciasto zagnieść ponownie i rozwałkować na grubość 5 mm. Przełożyć na blachę do pieczenia. Polać je smażonymi warzywami w oliwie i piec pół godziny w rozgrzanym piekarniku do 180°C. Podawać na gorąco pokrojone w kwadraty.
Zastosowanie w kosmetyce: Rozmaryn wchodzi w skład perfum, środków odkażających i kosmetycznych.
Kąpiel rozmarynowa: przygotować napar z 50g surowca na wannę wody, kąpać się 10 minut w ciepłej wodzie z dodatkiem naparu. Zabieg rozluźnia mięśnie, relaksuje, lekko rozgrzewa, łagodzi bóle reumatyczne.
Płukanie jamy ustnej naparem z rozmarynu chroni przed parodontozą, zmniejsza krwawienia z dziąseł i odkaża.
Medycyna ludowa podaje, że olejek rozmarynowy wmasowany w skórę głowy może nawet pobudzać odrastanie włosów. Należy go rozcieńczyć 4 – krotnie i wmasować energicznie w skórę.
Olejek rozmarynowy pobudzając miejscowo krążenie pomaga w redukcji cellulitu.
Cenna informacja: gałązki rozmarynu wrzucone do palonego ogniska chronią przed ugryzieniem owadów.