„Znikający” składnik maści, czyli o kamforze…

樟樹果實  Cinnamomum camphora   IMG_7901

Photo credit: sclereid0309 via Foter.com / CC BY-NC-ND

Cynamonowiec kamforowy, kamforowiec – surowcem zielarskim jest jego kora i korzenie. Głównym składnikiem tej rośliny olejek eteryczny, w którym występuje: kamfora, linalol, 1,8-cyneol, borneol, terpineol i wiele innych substancji. Kamfora posiada charakterystyczny zapach i łatwo wyparowuje. Stanowi składnik maści, spirytusów oraz olejku. Stosuje się ją w bólach różnego pochodzenia: nerwobólach, bólach reumatycznych i mięśniowych. Wywołuje miejscowe przekrwienie, przez co rozgrzewa i znieczula. Znajduje zastosowanie także produktach homeopatycznych i weterynarii (środek przeciwbólowy, rubefaciens – rozgrzewający miejscowo i antyseptyczny).

Zastosowanie w lecznictwie: Kamfora ze względu na swoje działanie rozgrzewające i znieczulające stosowana jest zewnętrznie w postaci gotowych lub robionych preparatów miejscowych. Wskazana jest w gośćcu stawowym, mięśniowym, odmrożeniach I stopnia oraz  pomocniczo przy przeziębieniu (maść). Jako środek odkażający na nieuszkodzoną skórę może posłużyć spirytus kamforowy. Stężenia kamfory w gotowych preparatach to 3 do 20% wg EMA.

Bardzo popularne jest użycie zewnętrzne olejku kamforowego na ból ucha. Ma ono wielu zwolenników jak i przeciwników. Ważne jednak, by zachować ostrożność i nie wlewać olejku do środka ucha.

Środki ostrożności:
♦ nie należy wcierać zbyt długo preparatów z kamforą, gdyż może spowodować to zapalenie skóry,
♦ unikać u osób uczulonych na kamforę,
♦ u dzieci do 6 roku życia,
♦ nie nanosić na uszkodzoną skórę,
♦ nie stosować na błony śluzowe i okolice oczu (nie trzeć oczu po użyciu).

Nie zaleca się stosować u kobiet w ciąży i kobiet (szczególnie kamfora na spirytusie). Może wysuszać i powodować podrażnienia skóry wskutek nadmiernego jej rozgrzania.

W dużych dawkach działa toksycznie na wątrobę, powoduje objawy ze strony układu nerwowego: drgawki dezorientację i inne przy dawkach doustnych powyżej 2g. Dawka śmiertelna to około 4g. W związku z ograniczeniami w stosowaniu tej  substancji preparaty dostępne bez recepty służą głównie do użytku zewnętrznego.

W lecznictwie tradycyjnym wykonywano inhalacje z kamfory, wykorzystywano je przy kaszlu jako środek ułatwiający odkrztuszanie, pomocniczo przy przeziębieniu. Rany tłuczone opatrywano wódką z kamforą. Opuchnięte miejsca smarowano spirytusem z kamforą, czasem z dodatkiem moczonych w nim ziaren jałowca. Pod nazwą „opodeldok” kryła się mieszanka apteczna, w skład której wchodziło: mydło, kamfora, amoniak, spirytus, olejek tymiankowy i rozmarynowy. (smarowano nią „sparaliżowane” miejsca). Na reumatyzm i ból zęba (do wcierania) bardzo popularne były roztwory spirytusowe z kamforą i dodatkiem ziół. Najbardziej zaskakującą jednak formą recepturową  były  korzenie konwalii moczone w spirytusie wraz z dodatkiem kamfory, mydła i papryki, które przykładano do bolących dziąseł.

Zastosowanie w kuchni: Kuchnia azjatycka wykorzystuje kamforowiec jako składnik słodyczy. W Indiach dodaje się go do deserów. W Chinach w kuchni używane są jego liście do aromatyzowania mięsa.

Zastosowanie w kosmetyce: Zdarza się, że olejek kamforowy wykorzystuje się w masażach sportowych, relaksacyjnych. Niewielką jego ilość dodaje się do mieszaniny olejków i oleju bazowego lub do balsamu. Jest też skuteczny w trakcie masażu pleców, klatki piersiowej przy przeziębieniu i grypie.

Ze względu na badania dotyczące właściwości antybakteryjnych olejku kamforowego, szczególnie wobec bakterii beztlenowych,  można dodać 1 kroplę do oleju bazowego i nałożyć na twarz z problemami trądzikowymi, po czym przetrzeć suchym wacikiem. Należy jednak pamiętać, że kamfora rozgrzewa miejscowo.

Wiele blogów kosmetycznych poleca domowe kosmetyki z dodatkiem olejku eterycznego na włosy – najczęściej jako maski z sokiem cytryny lub olejami roślinnymi. Zasadne wydaje się być zastosowanie substancji wywołującej miejscowe przekrwienie w kuracji na wypadanie włosów. Jest bowiem wiele receptur aptecznych, które sugerują użycie substancji o podobnym działaniu, np.: nalewki z pieprzowca – w toniku na porost włosów (http://www.aptekarzpolski.pl/2010/01/11-2009-receptariusz-tonik-na-porost-wlosow/).

Przykładowe receptury z kamforą:

1. Lotio cosmetica Kummerfeldi (Podręczny receptariusz)

Rp.
Camphorae (kamfora) 6,0
Gummi acaciae (guma akacjowa/ arabska lub in)  6,0
Sulfuris ppt. (siarka strącona) 25,0
Aq. Calcis (woda wapienna) do 200,0
S. do smarowania, zmieszać przed użyciem. Zastosowanie: trądzik młodzieńczy. (http://receptura.farmacja.pl/rec-of-24-act-wiecej-id-23.html)

2. Balsamum ctr. Pertussim (Podręczny Receptariusz, mgr farm. Wacław Barwiński 1983r.)

Rp.
Olei Thymi (olejek tymiankowy) 2,0
Olei Eucalypti (olejek eukaliptusowy)  2,0
Olei Pini silvestris (olejek sosnowy) 4,0
Olei camphorati (olejek kamforowy) 10,0
MDS. po 10 kropli do natarcia piersi.
(http://receptura.farmacja.pl/uploads/attachment/267_Receptariusz_Barwi_ski_2007_10_25.pdf)

Prawie każdy wie, jaki zapach ma kamfora… Jedni go lubią, inni nie znoszą… Mimo, że czarne chmury zawisły nad nią od jakiegoś czasu, ma wciąż wielu sympatyków i nie wychodzi z użycia…

Piśmiennictwo:

International Programme on Chemical Safety. Poisons Information Monograph: Camphor.

Postępy Fitoterapii 3/2009, s. 147-151

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Maximum_Residue_Limits_-_Report/2009/11/WC500011241.pdf

http://www.ema.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Other/2009/12/WC500017723.pdf

Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 3, 344–350