Wpis z okazji 15.08, czyli o tym, jakie zioła się święciło…

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

15.08 to data, w której w tradycji Kościoła obchodzi się Święto Matki Boskiej Zielnej (Święto Wniebowzięcia NMP). W tym dniu w Polsce święci się zioła i bukiety kwiatów.

Wzmianki o tym zwyczaju znaleziono w polskiej literaturze z XIX wieku, choć wiadomo, że do czasu Reformacji był to obrzęd powszechny w całej Europie. W polskich wydaniach wspominano o takich ziołach, jak: lubczyk, ziele św. Wawrzyńca, kosaciec, bluszcz, dysfania (nazywana polską mirrą), wrotycz, mięta, pszenica, maki czy piołun i wielu innych. Stanowiły one symbol  wegetacji, urodzaju, płodności, bogactwa i życia. Podkreślano ich znaczenie lecznicze oraz uznawano je za zwiastuny zmian w przyrodzie. W bukietach występowały także różne kwiaty ogrodowe.

Bukiety, które zostały poświęcone miały kilka swoich zastosowań. Służyły na przykład do okadzania zwierząt i chorych, odpędzania burzy, piorunów lub do wykonywania lekarstw dla domowników i bydła. Kłosy zbóż dodawano do pierwszego zasiewu oraz święcono nimi pola. Takie bukiety miały być formą wdzięczności za plony. W niektórych regionach Polski bukiety kładziono pod głowę umarłego na znak jego łączności z Bogiem. Odczyniano nimi uroki oraz „wspomagano” porody, poprzez włożenie ich do posłania rodzącej. Makówki z bukietów wkładano dziecku do kołyski, aby „zapewnić” mu spokojny sen.

Nasze obecne bukiety różnią się znacznie od tych tworzonych chociażby na początku XX wieku. Można w nich dziś znaleźć takie rośliny jak: wrotycz, krwawnik, bylica, koper, macierzanka, nawłoć, dziurawiec i mięta. Wkłada się także do bukietów gałązki z owocami: jabłoni, kaliny oraz leszczyny. Na końcu zdobi się je zbożami, głównie pszenicą, jęczmieniem, żytem i owsem oraz kwiatami (są to astry, dalie czy aksamitki). Piękny zwyczaj święcenia ziół, kwiatów i owoców przetrwał. Od nas zależy, czy przekażemy go dalszym pokoleniom, by nie zanikł całkowicie.

Opracowano na podstawie:

Łuczaj Ł 2009. Bukiety święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej w Beskidzie Niskim i Dołach Jasielsko-Sanockich. – Płaj 36: 56-65

Łuczaj Ł.- etnobiologia.com

Ł Fitkowski – Etnobiologia Polska, 2011

B. Ogrodowska, Polskie tradycje i obyczaje rodzinne, Warszawa 2007, s. 25, 33; Małopolska – czas ludzi, red. K. Bik, Kraków 2009, s. 99 – 101;

H. Szymanderska, Polskie tradycje świąteczne, Warszawa 2003, s. 298 – 303;

J. Smosarski, Oblicza świąt, Warszawa 2005, s. 199 – 205; M. Petro, Wýznam rastlin a ich produktov v litugickom roku v Greckokatolickej cirkvi na Slovensku, [w:] Ogród Pana , red. J. Brusiło, Kraków 2010, s. 48