Pierwiosnek lekarski i wyniosły– („klucz św. Piotra”). Surowiec zielarski stanowi korzeń i rzadziej używany dziś kwiat. Obydwa zawierają przede wszystkim saponiny triterpenowe w różnych proporcjach (główna to prymulasaponina). W korzeniu obecne są cukry proste oraz olejek eteryczny i fenole, zaś w kwiatach flawonoidy i karoteny. Korzeń działa silniej wykrztuśnie. Stosuje się go w kaszlu mokrym, w kaszlu z utrudnionym odkrztuszaniem zalegającej wydzieliny oraz pomocniczo w zapaleniu oskrzeli w przebiegu z suchym kaszlem. Łagodzi także stany zapalne (zawiera salicylany), działa antybakteryjnie oraz rozkurczowo na drogi oddechowe. Powoduje także zwiększone wydalanie moczu. Może być stosowany zewnętrznie w kuracjach dermatologicznych, na stany zapalne w tym dolegliwości reumatyczne i bólowe (medycyna tradycyjna) oraz w celu rozjaśnienia cery. Niegdyś był rośliną uprawną na szerszą skalę. Aktualnie podlega częściowej ochronie.
Zastosowanie w lecznictwie: Dawka lecznicza dla korzenia to 0.5g-1.5g na dobę w formie naparu z surowca do picia.
Ziółka wykrztuśne (Napar): pół łyżeczki/1 łyżeczkę surowca zalać 1 filiżanką gorącej wody, zaparzyć pod przykryciem, odcedzić. Pić kilka razy dziennie do godziny 18.00. Stosować w zapaleniu krtani, gardła, nosa. Wspomagająco w zapaleniu oskrzeli i astmie.
Podobne właściwości posiada napar z kwiatów pierwiosnka. Ma nieco łagodniejszy smak i mniejsze działanie drażniące.
Nie mogą go zażywać kobiety w ciąży oraz osoby uczulone na salicylany. Uważać powinny osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe oraz leczące się na wrzody.
Odwar: pół łyżeczki suszonych rozdrobnionych korzeni pierwiosnka zalać 1 filiżanką wody i zagotować do wrzenia, gotować jeszcze kilka minut, odcedzić i pić 2-3 razy dzienne. Odwar działa wykrztuśnie i napotnie. Stosować przy przeziębieniu. W przypadku z odwaru kwiatów użyć podwójnej ilości surowca.
Niektórzy sporządzają także z niego nalewkę na 70% alkoholu w proporcji surowca i alkoholu 1:5. Nalewkę popija się na kaszel podobnie jak napar.
Herbatka przygotowana jak wyżej może być stosowana do użytku zewnętrznego jako płyn do przemywania zmian skórnych oraz na stany zapalne. Z odwaru wykonuje się okłady na rany.
Domowe zastosowania pierwiosnka to leczenie bólów migrenowych i reumatyzmu.
Działania niepożądane po dużych dawkach: nudności, wymioty, podrażnienia przewodu pokarmowego, alergie.
Zastosowanie w kuchni: Kwiaty pierwiosnka są jadalne. Dodaje się je do wiosennych sałatek oraz można przystroić nimi zupę. Świeżymi płatkami wzbogaca się wina i dżemy. Wino z pierwiosnka podobno poprawia krążenie…
Mnie osobiście podobają się bardzo wypieki przystrojone pierwiosnkiem, nawet z lukru:)
Młode liście dobrze komponują się z sałatą oraz mniszkiem lekarskim.
Kwiaty zachowuje się smażąc je w cukrze.
Zastosowanie w kosmetyce: Płyn do przemywania: Wykonać napar, zamoczyć w nim wacik i przemywać chorobowo zmienione miejsca: wypryski, stany zapalne skóry, oparzenia w tym słoneczne oraz przebarwienia. Cera staje się jaśniejsza i bardziej promienna.
Pierwiosnek uznawany był kiedyś za kosmetyk, który przywróci urodę każdej kobiecie…
Pierwiosnek- zwiastun wiosny, pierwszy obudził się po zimie i oznajmił, że czas na wiosenne porządki. Teraz rozkwitł już w pełni. To znaczy, że i wiosna na dobre zagościła u nas:)
