Polski imbir… czyli o tataraku…

Acorus-calamus

Tatarak zwyczajny –  surowcem leczniczym jest kłącze. Zawiera ono olejek eteryczny bogaty w związki terpenowe oraz garbniki, śluz i substancje zapasowe. Substancje gorzkie pobudzają wydzielanie soków trawiennych, głównie soku żołądkowego, wzmagają apetyt i przyspieszają proces trawienia. Dodatkowo działają rozkurczająco, żółciopędnie oraz uspokajająco. Surowiec może być także stosowany do użytku zewnętrznego jako środek antyseptyczny oraz gojący. Ze względu na  szereg związków,  w tym substancję o nazwie β-azaron, stosowanie tataraku jest ograniczone (halucynogenny, choć aktualnie odmiany w sprzedaży spożyte we właściwych dawkach, są raczej bezpieczne).

Zastosowanie w lecznictwie: Tatarak jest używany głównie w medycynie tradycyjnej.  Należy jednak trzymać się jego ścisłego stosowania.

Napar: 1 łyżkę sproszkowanego kłącza tataraku zalać szklanką gorącej wody i zaparzać pod przykryciem przez 10 minut. Pić na czczo przed posiłkami.

Napar działa pobudzająco na czynności wydzielnicze wątroby i żołądka. Zwiększa apetyt, wzmaga trawienie i chroni przed wzdęciami. Nie podrażnia przy tym żołądka przy współistniejącej chorobie wrzodowej (ba, w tropikach liśćmi tataraku leczy się wrzody oraz trąd).

Naparem można także płukać gardło i jamę ustną. Odkaża (bakterie, grzyby, wirusy) i łagodzi podrażnienia.

Okłady na podrażnione oczy: wykonać napar jak wyżej, zwilżyć nim płatek kosmetyczny lub lepiej gazik jałowy i nałożyć na powieki. Potrzymać kilka minut i zdjąć. Zmniejsza obrzęk i łagodzi podrażnienia wywołane różnymi czynnikami (dzięki garbnikom).

Do dziś pamiętam, jak usłyszałam na wykładach z farmakognozji o uspokajającym działaniu kłącza tataraku. Nasze babki zawijały go w tkaninę i dodawały cukier, następnie dawały dzieciom do ssania. Dzieci się wyciszały… taki tatarakowy smoczek – uspokajacz… nie do końca bezpieczny…

Olejek tatarakowy: miejscowo rozgrzewa i powoduje zmniejszenie reakcji bólowej przy dnie moczanowej oraz reumatyzmie. Bywał stosowany w masażu oraz w kąpielach leczniczych. Zmniejszał swędzenie skóry, działał przeciwzapalnie i odświeżająco.

Indianie jednak się nie bali tataraku i żuli kłącze dla wzmocnienia i pobudzenia aktywności seksualnej:) oraz efektów czy doznań halucynacji… choć potem mocno wymiotowali po nim…

Zastosowanie w kuchni: Posiada charakterystyczny zapach i gorzki smak. Jako wysuszona przyprawa można dodać go do kompotu.

Jako kandyzowany jest używany w cukiernictwie i może zastępować imbir w ciasteczkach. Kuchnia hinduska umieściła go w składzie curry (podlega on jednak odpowiedniej obróbce).

Olejek tatarakowy służy w niektórych krajach do aromatyzowania likierów i napojów alkoholowych.

Świeże liście można dodać do sałatki oraz likierku.

Bardzo spodobał mi się przepis z mojej nowej książki „Z kuchni na talerz”:

Oryginalne czekoladki:

500g kłączy, 2 szklanki cukru, 1 szklanka wody, 2 łyżki soku z cytryny,1 tabliczka gorzkiej czekolady.

Przygotować syrop z wody i cukru. Wlać do niego sok z cytryny. Kłącza umyć, obrać i blanszować. Odcedzić, przepłukać zimną wodą oraz pokroić na plasterki. Wrzucić do syropu i gotować w nim do otrzymania gęstej konsystencji. Ostudzić, wyjąć z syropu i osuszyć. Rozpuścić czekoladę i maczać w niej kawałki kłącza. Ułożyć na folii i pozostawić do ostygnięcia.

Nalewka tatarakowa: (od kolegi z forum winiarzy):

15g kłączy tataraku, 1l winiaku 40%, 100 g miodu jasnego, płynnego

Kłącze tataraku rozdrobnić i zalać winiakiem, ustawić na słonecznym parapecie na 6 tygodni. Po tym czasie zlać i przecedzić, dodać miód i odstawić na 1 miesiąc. Potem przefiltrować po raz drugi, rozlać do butelek i odstawić do piwnicy na 6 miesięcy, żeby nalewka dojrzała.

Zastosowanie w kosmetyce: Tatarak kojarzy mi się przede wszystkim z pielęgnacją skóry głowy. Łagodzi łupież, łojotok oraz wspomaga walkę z wypadaniem włosów. Występuje w szamponach (lekko rozjaśnia, co lubię) i mydłach.

Płyn do wcierania na łupież: wykonać napar jak wyżej i wcierać go w skórę głowy na mokro. Zmniejsza wydzielanie sebum oraz wspomaga zwalczanie łupieżu.

Wchodzi też w skład preparatów odkażających do jamy ustnej, ze względu na działanie przeciwzapalne oraz antybakteryjne.

Olejek tatarakowy znalazł zastosowanie w perfumerii jako składnik zapachowy oraz utrwalający aromat.

Kąpiel tatarakowa: 1-2 krople olejku tatarakowego wlać do wanny z ciepłą wodą. Stosować 1 raz w tygodniu przy zmianach skórnych o charakterze łojotokowym i zapalnym.

Można wykonać z niego okłady na zmiany skórne. W tym celu należy wykonać napar i zwilżyć nim gazę. Nakładać na chorobowo zmienione miejsce.

Tatarak to „polski imbir” – bo: smakuje podobnie w niektórych potrawach, rozgrzewa w formie olejku podczas masażu oraz kocha go kuchnia hinduska… Nasi przodkowie lubili z nim spać w pościeli, aby uniknąć niemiłych żyjątek (pchły, muchy). A my dziś trochę poznaliśmy go z bliska.

 

Aromatyczny talizman, czyli o gałce muszkatołowej

OLYMPUS DIGITAL CAMERAMuszkatołowiec, gałka muszkatołowa – surowiec leczniczy stanowi nasienie. W kuchni wykorzystuje się także kwiat muszkatołowy, czyli wysuszoną owocnię. Głównymi składnikami leczniczymi  występującymi w gałce są: związki goryczowe, olejek eteryczny i tłuszcz. W olejku dominuje: eugenol, geraniol i pinen. Zawiera także substancję halucynogenną, która w dużych dawkach może zaburzać świadomość i spowodować objawy zatrucia. Gdzieś czytałam, że zjedzenie 3 gałek muszkatołowych na raz może spowodować nawet zgon. Surowiec działa przede wszystkim na przewód pokarmowy, poprawiając jego funkcjonowanie. Zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, stany skurczowe jelit. Do użytku zewnętrznego zaś przynosi ulgę w bólach reumatycznych.

Zastosowanie w lecznictwie: Jako przyprawa pobudza trawienie i zmniejsza kolki jelitowe. Łagodzi wzdęcia. Jest pomocna w biegunce (używana w małych ilościach). W badaniach wykazano, że zmniejsza apetyt :), choć pobudza trawienie.

Tu przyznam szczerze, że na mnie gałka muszkatołowa  działa w ten sposób, że mocno przyspiesza przemianę materii i trawienie:).

Olejek muszkatołowy znalazł zastosowanie w zwalczaniu bólów reumatycznych. Drażni miejscowo i wywołuje przekrwienie w miejscu aplikacji, poprawia krążenie miejscowo i rozgrzewa. Przynosi ulgę w bólach o różnej przyczynie.

U kobiet w ciąży spożywanie dużych ilości gałki może wywołać poronienia, gdyż nasila produkcję prostaglandyn, odpowiedzialnych za kurczliwość macicy.

Napar: pół łyżeczki sproszkowanej gałki muszkatołowej zalać wrzątkiem i zaparzyć pod przykryciem. Odcedzić i płukać gardło przy infekcji lub pić na kaszel.

Zastosowanie w kuchni: Gałka muszkatołowa jest powszechną przyprawą nie tylko w Polsce. W małych ilościach jest bezpieczna. Nadaje wspaniały aromat zarówno ciastom, sosom, wypiekom, warzywom oraz owocom. Można dodać ją do zupy z dyni, do kapusty, a także do mięsa (baranina, jagnięcina, ryby). Wchodzi w skład niektórych likierów. Ma ostry i gorzkawy smak.

We Włoszech jadłam cielęcinę doprawioną gałką muszkatołową. Jednak uważam, że najlepiej komponuje się ze szpinakiem.

Tarta ze szpinakiem wg Ani, w której jestem szczerze zakochana:

Ciasto półkruche: 0,5 kg mąki, 2 łyżeczki proszku do pieczenia, 25 dkg schłodzonego masła, jajko, łyżka śmietany, ½ łyżeczki soli (ewentualnie łyżeczka octu). Mąkę z proszkiem do pieczenia posiekać z masłem, dodać jajko, śmietanę, sól i zagnieść jak najszybciej razem. Zostawić w lodówce na co najmniej 2 godziny.

Masa: Szpinak (2 opakowania mrożonego), czosnek, sól, pieprz, gałka muszkatołowa, szklanka śmietany (12% albo 18% – gęsta), 4 jajka, (ewentualnie trochę startego żółtego sera). Na patelni rozgrzać oliwę, wrzucić 2 ząbki posiekanego czosnku, dodać szpinak (używam mrożonego). Zostawić do ostudzenia. W misce wymieszać śmietanę, jajka i przyprawy. Połączyć z chłodnym szpinakiem. Formę do tarty wyłożyć cienką warstwą ciasta, na to wyłożyć masę szpinakową, wkładać do gorącego piekarnika. (~ 200 stopni), piec około 20 minut, do zrumienienia. Z przepisu wychodzą 2 tarty.

Krem marchewkowo – pomarańczowy (przepis mojego męża): 8 marchewek, sok z 1 pomarańczy, kawałek imbiru, 2 ziemniaki, 1 serek topiony śmietankowy, gęsta śmietana, gałka muszkatołowa, świeża kolendra, szklanka bulionu.

Ugotować obrane i pokrojone w plasterki marchewki oraz ziemniaki w bulionie. Zmiksować i dodać starty imbir i serek topiony. Wlać sok z pomarańczy. Na środku talerza z zupą zrobić wyspę z łyżki gęstej śmietany, na nią świeża kolendra, na całość zaś starta gałka muszkatołowa.

Można podawać ją z groszkiem ptysiowym, grzankami, pestkami słonecznika, itd. lub doprawić octem balsamicznym.

Zastosowanie w kosmetyce: Olejek muszkatołowy jest używany w kosmetyce jako składnik mydeł i perfum.

Olej muszkatołowy (masło) stanowi podłoże maści i kremów.

Gałka muszkatołowa służyła wędrowcom za talizman obok serca nietoperza i zębów borsuka… W niektórych krajach zalicza się ją do afrodyzjaków. Budzi ciekawość jej lecznicze i kulinarne działanie oraz efekty nie koniecznie pożądane…To taka trochę niegrzeczna roślinka…