Biedrzeniec anyż – surowiec zielarski stanowi jego owoc. Posiada on silny zapach i słodki charakterystyczny smak. Należy do grupy roślin przyprawowych. Zawiera olejek eteryczny, a w nim anetol, a także substancje zapasowe takie jak: białko, węglowodany czy tłuszcz. Jego główne działanie lecznicze to: poprawa pracy układu trawiennego oraz działanie wykrztuśne. Poleca się go także jako składnik mieszanek ziół stosowanych w okresie laktacji.
Zastosowanie w lecznictwie: Owoc anyżu w ciężkostrawnych potrawach (zaleca się jego żucie) lub napar działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit, zwiększa wydzielanie enzymów uczestniczących w procesie trawienia. Zapobiega wzdęciom, kolkom, działa wiatropędnie.
Napar: 1 łyżeczkę rozdrobnionego przed użyciem surowca zalać 1 filiżanką gorącej wody, zaparzyć pod przykryciem, odcedzić. Jeśli nie chcemy rozdrabniać surowca, należy gotować całe nasiona z dodatkiem szklanki wody na wolnym ogniu przez około 10 minut, odcedzić i pić kilka razy dziennie na dolegliwości trawienne (odwar).
Olejek eteryczny zawiera substancje o działaniu: bakteriobójczym, grzybobójczym, przez co wspomaga zwalczanie drobnych infekcji układu pokarmowego oraz oddechowego. Ponadto zwiększa wydzielanie śluzu w oskrzelach, przez co upłynnia zalegającą wydzielinę i ułatwia odkrztuszanie. Wchodzi w skład preparatów stosowanych w infekcjach gardła, krtani oraz na kaszel i chrypkę.
Składniki olejku eterycznego przechodzą do mleka matki, dzięki czemu mogą łagodzić stany zapalne przewodu pokarmowego i wzdęcia u dzieci nim karmionych.
Niegdyś anyż wykorzystywano jako środek uspokajający oraz afrodyzjak (ma działanie estrogenne). W lecznictwie tradycyjnym uznawany za zioło wspomagające laktację oraz przyspieszający miesiączkowanie.
Herbatka z nasion anyżu to także płukanka na stany zapalne jamy ustnej i gardła o właściwościach odkażających.
Działania niepożądane: rzadko odczyny alergiczne po stosowaniu surowca. Częściej objawy uboczne po użyciu dużych dawek doustnie olejku anyżowego.
Zastosowanie w kuchni: Anyż stanowi w Polsce nieco zapomnianą przyprawę. Pasuje zarówno do wypieków (słodyczy, pieczywa, ciast), alkoholi, jak i do dań z warzywami (sałaty, warzywa gotowane na parze). Przyprawia się nim dania z grzybów, dania mięsne (z drobiu, wieprzowiny, ryb) oraz wędliny. Aromatyzuje się nim sosy oraz zupy. Jest także składnikiem cukierków anyżowych.
Tu przypomina mi się anegdota z dzieciństwa, kiedy będąc na wycieczce w Czechach wszyscy zaopatrzyliśmy się w duże ilości cukierków czekoladowych z racji ich ceny. Po powrocie okazało się, że w smaku były mocno anyżowe… miny nam wtedy zrzedły, bo nie każdy lubił anyż…
Anyż dodawany bywa do wódek i likierów (raki, ouzo, mastika i anisette).
Moje propozycje na zastosowanie anyżu (choć sama przyznam, że nie przepadam za jego smakiem):
1. Orientalna herbatka: herbata zielona, zioła do smaku: cynamon, anyż. Składniki wymieszać i zaparzyć pod przykryciem. Herbatka posiada właściwości rozgrzewające.
2. Nalewka anyżowa: 2 łyżki anyżu, cynamon w kawałku, kilka goździków, 1l wódki, starta skórka cytrynowa. Do naczynia wrzucić poszczególne składniki i zalać je alkoholem. Zamknąć i odstawić na 4 tygodnie w ciepłym i ciemnym miejscu, od czasu do czasu potrząsając naczyniem. Nalewkę przesączyć do butelek, zamknąć i pozostawić jeszcze na 8 tygodni.
3. Ciastka anyżowe: 1 szklanka mąki, 1 szklanka cukru, 3 jajka, proszek do pieczenia, zmielony anyż (1 łyżeczka). Przesiać mąkę, dodać do niej zmielony anyż i proszek do pieczenia, następnie wymieszać. Ubić jajka z cukrem na pianę i wymieszać ze składnikami stałymi. Uformować małe ciasteczka. Piec 15 minut w rozgrzanym piekarniku do temperatury 180º C.
4. Anyżowe jabłuszka. Jabłka pokroić na podłużne kawałki. Posypać niewielką ilością mieszanki cynamonu i zmielonego anyżu. Zapiec w piekarniku. Podawać na gorąco z dodatkiem gałki lodów waniliowych.
Zastosowanie w kosmetyce: W przemyśle kosmetycznym używa się aldehydu anyżowego – substancji zapachowej pochodzącej od anetolu, zawartego w olejku eterycznym. Sam olejek anyżowy lub wyselekcjonowany jego główny składnik wchodzi w skład preparatów i kosmetyków do higieny jamy ustnej (pasty, płyny, proszki). W preparatach do użytku zewnętrznego ma działanie odkażające na skórę i błony śluzowe.
Rozgryzione ziarenko anyżu może służyć jako środek odświeżający oddech.
Olejek anyżowy odstrasza także komary, pchły i kleszcze.
Napar z anyżu może stanowić zamiennik toniku do cery z problemami takimi jak trądzik, wyprysk lub inne zmiany skórne. Przed zastosowaniem należy jednak wykonać reakcję skórną, aby sprawdzić, czy nie jest się uczulonym na ten surowiec.
Anyż, anyżek, hamyk, hamyczek… Trochę o nim zapomniałam w kuchni, w domowym leczeniu chrypki…
Źródła:
http://www.nutrivitality.pl/uzywki-i-przyprawy/przyprawy/anyz.html
Postępy Fitoterapii 1/2014, s. 48-53
J Kwaśny, O Vogt, E Lasoń – Czasopismo Techniczne. Chemia, 2012
Journal of Ethnopharmacology 66 (1999) 211–215
I Kosalec, S Pepeljnjak, D Kustrak – ACTA PHARMACEUTICA- …, 2005
http://journals.tubitak.gov.tr/agriculture/issues/tar-04-28-3/tar-28-3-4-0308-2.pdf
Czikow P., Łaptiew J.: ” Rośliny lecznicze i bogate w witaminy”
Błecha K., Wawer I.: ” Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia”, 2011.
